Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΒΕΤΕΡΑΝΟΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ. ΑΠΟΛΑΥΣΤΕ ΤΟΝ!

ρεπορτάζ του 

συνεργάτη μας

Δημήτρη Αποστολόπουλου                                        

Το θέατρο σκιών αποτελεί μία τεράστια κληρονομιά για τη χώρα μας. Θα μπορούσα μάλιστα να του αποδώσω τον τίτλο της εθνικής παραδοσιακής τέχνης. Η καταγωγή του ανάγεται κυρίως στα Ελευσίνια μυστήρια και με τις εκστρατείες του Μεγάλου Αλεξάνδρου εξαπλώθηκε στα βάθη της Ανατολής. Κίνα, Αίγυπτος, Περσία και μετά Τουρκία. 

Το θέατρο σκιών αποκτά την τελειότερη μορφή του κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα, στα τέλη του 19^ου αιώνα απ’τον Πατρινό καραγκιοζοπαίκτη Μίμαρο. Ο Καραγκιόζης γίνεται λαικός ήρωας που εκφράζει τον μέσο Έλληνα, αποκτά διαστάσεις μύθου και καθιερώνεται σαν λαικό θέαμα με τεράστια ανταπόκριση. Το ρεπερτόριο περιλαμβάνει έναν θησαυρό των λαικών μας παραδόσεων με έργα ηρωικά του ’21, κωμωδίες, μυθολογία, Ελληνική  ιστορία, περιπέτειες, παραμύθια καθιστώντας το θέατρο σκιών μια ολοκληρωμένη εικαστική τέχνη. Το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα σχεδόν όλη η Ελλάδα είναι γεμάτη Καραγκιοζοθέατρα.  

Η Πάτρα είναι αναμφισβήτητα η κοιτίδα του Καραγκιόζη με τους μεγάλους Ντίνο Θεοδωρόπουλο, Βασίλαρο, Ορέστη, Γιάνναρο αλλά και άλλους να εξελίσουν την τέχνη και να θεμελιώνουν την τεχνοτροπία της όπως σήμερα την γνωρίζουμε. Σήμερα μετά τον θάνατο των τελευταίων μεγάλων Καραγκιοζοπαικτών (Μάνθος, Σπαθάρης, Γιάνναρος, Βάγγος), ο μοναδικός επιζών της τελευταίας μεγάλης γεννιάς  Θανάσης Σπυρόπουλος, συνεχίζει να διαδίδει επι τουλάχιστον πενήντα χρόνια και πλέον τον Καραγκιόζη γυρίζοντας όλη την Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, καθώς και με δεκαετή τηλεοπτική παρουσία για την Κρατική τηλεόραση, στην καλύτερη τηλεοπτική εκπομπή του Καραγκιόζη τη δεκαετία του ’80. Πρόεδρος για πολλά χρόνια στο Πανελλήνιο Σωματείου Θεάτρου Σκιών και ιδρυτής του Πανευρωπαικού Σωματείου Θεάτρου Σκιών, διατηρεί μέχρι σήμερα δύο μοναδικά μόνιμα θέατρα σε Γαλάτσι και Αγίους Αναργύρους. Στο δεύτερο (Σπυροπούλειο), διατηρεί μουσείο εντός του χώρου του θεάτρου με μεγάλη συλλογή φιγούρων, σκηνικών, αρχειακού υλικού με φωτογραφίες παλαιών μαστόρων και ότι άλλο μπορείτε να φανταστείτε. 

Ένας ολόκληρος κόσμος εικαστικής τελειότητας ζωντανεύει στο θέατρο και τα χέρια του Θανάση Σπυρόπουλου. Ο ίδιος, ακούραστος τεχνίτης με τεράστιο εύρος γνώσεων πάνω στον Καραγκιόζη, με κλασσικά έργα αλλά και δικά του, με τις σπουδαίες λαρυγγοφωνές του αλλά και την ζωγραφική δεινότητα στις φιγούρες και τα σκηνικά του, αποτελεί έναν μύθο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ταγμένος με όλο του το είναι στην υπηρεσία του λαικού καμπούρη ήρωα, κάθε Σαββατοκύριακο στις δύο μόνιμες σκηνές του γυρίζει το χρόνο πίσω και μας μεταφέρει στο παρελθόν, την εποχή της επαναστάσεως, σε πανάρχαια χρόνια παρέα με τον Ηρακλή και τον Θησέα, στο μεσοπόλεμο αλλά και άλλες ιστορικές περιόδους με όλο το σεβασμό στην τέχνη που υπηρετεί. Εμείς συναντήσαμε τον κύριο Σπυρόπουλο στο Σπυροπούλειο Θέατρο Σκιών και αποσπάσαμε κάποιες από τις σκέψεις του.

Συνέντευξη Θανάση Σπυρόπουλου

Πότε ξεκινήσατε ν’ασχολείστε με τον Καραγκιόζη και με ποια αφορμή;

Σπυρόπουλος:  Ξεκίνησα το 1952. Κατάγομαι απ’το Κοπανάκι Μεσσηνίας. Ο πατέρας μου είχε καφενείο στο οποίο έρχονταν Καραγκιοζοπαίκτες και έπαιζαν. Από έξι χρονών έβλεπα αυτό το θέαμα που με συνεπήρε. Ο πατέρας μου δεν με άφηνε καν να βλέπω Καραγκιόζη. Όταν ήμουν δεκαπέντε χρονών έφυγα και πήγα στην Αθήνα. Εν συνεχεία επέστρεψα και ανακοίνωσα στους γονείς μου ότι θα γίνω Καραγκιοζοπαίκτης.

Πείτε μας λίγο για την προέλευση του Καραγκιόζη. Πολλοί ισχυρίζονται ότι έχει Τούρκικη προέλευση.

Σπυρόπουλος: Σαχλαμάρες. Το θέατρο σκιών στο σύγχρονο κόσμο προωθήθηκε και διαδόθηκε κυρίως απ’την Κίνα. Έχουμε όμως αναφορές και για τα Ελευσίνια μυστήρια. Σιγά σιγά το θέατρο αυτό εξελίχθηκε και πήγε μέχρι την Αίγυπτο, Περσία, Ινδία. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν το Βυζάντιο καθώς και την Αίγυπτο έμαθαν για το θέατρο σκιών. Το θέατρο αυτό μετρά ιστορία δυόμισι χιλιάδων ετών και ο Καραγκιόζης συγκεκριμένα τετρακόσια χρόνια. Η παράδοση λέει ότι ο Καραγκιόζης (Έλληνας στην καταγωγή) ήταν γελωτοποιός του Πασά. Μια μέρα ένα αστείο που είπε στάθηκε αφορμή να ρίξει κάτω τον Πασά απ’τα γέλια. Ο Καραγκιόζης πήγε από πάνω να τον σηκώσει. Ένας αξιωματικός του Πασά νόμισε ότι ο Καραγκιόζης πήγε να τον σκοτώσει. Ο απερίσκεπτος αξιωματικός εκτέλεσε επί τόπου τον Καραγκιόζη. Ο Χατζηαβάτης είναι ο πρώτος καραγκιοζοπαίκτης. Έκοψε το περίγραμμα του πεθαμένου φίλου του στο χαρτί και διασκέδαζε τον Πασά. Άλλο στοιχείο για την Ελληνικότητα του ήρωα, είναι ότι στην Θράκη υπάρχει επώνυμο Καραγκιόζης ενώ στην Τουρκία όχι. Οι Τούρκοι παρουσίαζαν με ανήθικο τρόπο τον Καραγκιόζη. Αντίθετα ο Έλληνας Καραγκιόζης αποτελείται από πλήθος έργων και ρεπερτορίου μιλώντας ταυτόχρονα για πατρίδα, για θρησκεία και για οικογένεια.

Πως βλέπετε τη νέα γεννιά Καραγκιοζοπαικτών; Υπάρχουν νέα ταλέντα τώρα που η γεννιά σας σχεδόν τελείωσε;

Σπυρόπουλος: Φοβούμαι ότι η καλλιτεχνική πορεία του θεάτρου σκιών τελειώνει. Νέοι άνθρωποι υπάρχουν αλλά δύσκολα κάποιος θα μείνει. Δεν έχουν το μικρόβιο που είχαμε εμείς. Κανείς απ’αυτούς δεν παίζει σε μόνιμη σκηνή πράγμα απαραίτητο για έναν παραδοσιακό Καραγκιοζοπαίκτη. Πολλοί απ’αυτούς είναι πρώην ηθοποιοί με μηδαμινές γνώσεις πάνω στο θέατρο σκιών. Μιμούνται παλαιούς μάστορες μέσα από κασέτες χωρίς να κάνουν κάτι δικό τους. Θεωρώ επίσης πως οι εκδηλώσεις σκότωσαν τον Καραγκιόζη. Εγώ παίζω συνέχεια στα μόνιμα θέατρά μου χειμώνα-καλοκαίρι με ρεπερτόριο γύρω στα τριακόσια έργα. Ο Καραγκιόζης για να επιβιώσει σήμερα πρέπει ν’αλλάξει μορφή. Όπως στο θέατρο καταργήθηκε σχεδόν ο έμμετρος λόγος, έτσι και σήμερα στον Καραγκιόζη πρέπει να υπάρχει μία πιο σύγχρονη ματιά, όπως έγινε και στην εποχή της εξάπλωσης του κινηματογράφου. Επιπλέον εγώ μελετάω πάντα και ιστορία, για να είμαι ακριβής με τα γεγονότα που καταπιάνομαι. Όπως για παράδειγμα το έργο για την προδοσία της Κύπρου.

Πείτε μας λίγα λόγια για το ρόλο του Καραγκιοζοπαίκτη. Επίσης η σάτυρα στον Καραγκιόζη αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα.

Σπυρόπουλος:  Ο παλιός Καραγκιοζοπαίκτης ήταν υποχρεωμένος να αυτοσχεδιάζει, να φτιάχνει τις φιγούρες του, να γράφει έργα. Εγώ ως Καραγκιοζοπαίκτης και αυτοσχεδιάζω και γράφω. Επίσης πρέπει να είσαι γρήγορος στη σκέψη την ώρα της παράστασης εφόσον είναι θέατρο που παίζεται ζωντανά. Απαραίτητο στοιχείο είναι βέβαια οι πολλές διαφορετικές φωνές που πρέπει να κάνεις για όλες τις φιγούρες και χαρακτήρες. Τέλος να μην καθησυχάζεσαι ότι έμαθες. Εγώ μαθαίνω ακόμα και τώρα πράγματα. Ο πραγματικός καλλιτέχνης λέει ότι ξέρει από τα πενήντα και έπειτα. Εγώ και χωρίς φιγούρες στα χέρια μπορώ να παίξω. Ο Καραγκιόζης στηρίζεται παραδοσιακά και στη σάτυρα. Παλαιότερα έπαιζα πολλά σατυρικά έργα και συγκεκριμένα έγραφα και έπαιζα έργα για πολιτικούς. Όμως υπήρχε μεγάλη λογοκρισία. Θυμάμαι μια φορά που σατύριζα τον Καραμανλή σε μία παράσταση. Εξοργισμένοι οπαδοί μου ζήτησαν το λόγο και διέκοψαν την παράσταση. Ο Καραγκιοζοπαίκτης πάντα ήταν στοχοποιημένος γι’αυτό το λόγο.

Πώς πιστεύετε ότι μπορείτε να βοηθήσετε τον πολιτισμό με τον Καραγκιόζη στην σημερινή δύσκολη εποχή και τι έχετε να πείτε σε νέα παιδιά που θέλουν να ασχοληθούν;

Σπυρόπουλος: Θα σας πω. Έχω κάνει πάρα πολλές προτάσεις στο Υπουργείο Πολιτισμού. Όμως η επίσημη πολιτεία αδιαφορεί παντελώς όλα αυτά τα χρόνια. Δεν μας βοηθούν καθόλου και προτιμούν να σερβίρουν όλα αυτά τα αμερικανόφερτα θεάματα στον λαό. Έχω πολλά πράγματα στο μυαλό μου για το θέατρο σκιών. Για παράδειγμα έχω κάνει προτάσεις να παίξω ένα κύκλο παραστάσεων στη Μακεδονία με θέμα τους Μακεδονομάχους. Έναν άλλο κύκλο παραστάσεων με θέμα τους αφανείς παπάδες ήρωες των Ελληνικών μαχών. Στην Κρήτη παραστάσεις για τους ήρωες της Κρήτης, τους Σαρακατσάνους και λοιπά. Ξεκινάει επίσης και σχολή θεάτρου σκιών στο θέατρό μου στους Αγίους Αναργύρους. Όλα αυτά μόνος μου καθώς δεν έχω την παραμικρή κρατική βοήθεια. Μεγάλο μας παράπονο που μάλλον θα πάρουμε πολλά πράγματα μαζί μας ενώ δεν θα ‘πρεπε. Όσο για τα νέα παιδιά, εάν δεν έχουν άλλη μόνιμη δουλειά να μην ασχοληθούν. Δεν μπορεί να ζήσει κάποιος σήμερα με τον Καραγκιόζη. Δεν έχει χώρο να παίξει. Ούτε σε εκδηλώσεις που έχουν βγάλει σχεδόν τον Καραγκιόζη απ’το πρόγραμμά τους. Το ίδιο και για τα σχολεία. Παλιά τουλάχιστον είχαμε και τα καφενεία, σήμερα υπάρχουν μόνο καφετέριες. Εδώ εγώ παίζω κάθε Σαββατοκύριακο μόνο καθώς καθημερινές κινδυνεύω να μην κάνω ούτε ένα εισητήριο. Γίναμε Ευρώπη πλέον. Παρακαλάω μάταια το κράτος για λίγα λεφτά προκειμένου να κάνω πράγματα. Έχω δώσει μια περιουσία για να στήσω τα θέατρά μου. Σας ευχαριστώ πολύ και πηγαίνω να ξεκινήσω την παράσταση.

Ο Θανάσης Σπυρόπουλος παίζει κάθε Σάββατο 6.00 το απόγευμα και 8.00 το βράδυ στο Σπυροπούλειο Θέατρο Σκιών, Δωδεκανήσου 37 Ανάκασα-Άγιοι Ανάργυροι. Επίσης, κάθε Κυριακή στις 11.00 και 17.30 στο δεύτερο θέατρό του, Λαμπρινής και Έρσης 9 στο Γαλάτσι. Και για τα δύο θέατρα η είσοδος είναι 3 ευρώ.

Στην φωτογραφία βλέπουμε τον συνεργάτη μας Δημήτρη Αποστολόπουλο με τον βετεράνο του θεάτρου σκιών