Τη συνέντευξη καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια το zougla.gr. Πρόκειται για εξομολόγηση του Γιάνη Βαρουφάκη η οποία λέει τα πράγματα όπως ήταν και αποκαλύπτει τον μεγάλο προδότη-συνεργάτη (ουσιαστικά) των Γερμανών κατακτητών Τσίπρα!
Δείτε...
Για το παρασκήνιο
των διαπραγματεύσεων, τις συζητήσεις στο...
Eurogroup, τα capital controls και το
περίφημο δημοψήφισμα, μίλησε ο Γιάνης Βαρουφάκης, πρώην υπουργός Οικονομικών,
σε συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ.
Έμαθα από τις εφημερίδες το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, το οποίο με έβρισκε αντίθετο
Έμαθα από τις εφημερίδες το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, το οποίο με έβρισκε αντίθετο
Έδωσε τις δικές του εξηγήσεις και απαντήσεις
για τα δραματικά γεγονότα στην πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ και για τα σενάρια περί
«σχεδίου Β». Παραδέχτηκε ότι ηχογραφούσε τα Eurogroup και δηλώνει ότι ήταν
επικεφαλής της ομάδας που ετοίμασε το «Plan X» για την ελληνική
οικονομία.
Αν και οι περισσότερες θέσεις του έχουν ήδη γίνει γνωστές, ο πρώην «ένοικος» του Υπουργείου Οικονομικών, που ετοιμάζεται για την ίδρυση νέου πολιτικού φορέα, ισχυρίστηκε ότι είχε ενημερώσει τον πρωθυπουργό για «κυοφορούμενο» σχέδιο επιβολής capital controls.
Παράλληλα αποκάλυψε ότι διαφώνησε με το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης και πως με παρέμβαση του Βερολίνου απετράπη συμφωνία επενδύσεων με την Κίνα.
Αν και οι περισσότερες θέσεις του έχουν ήδη γίνει γνωστές, ο πρώην «ένοικος» του Υπουργείου Οικονομικών, που ετοιμάζεται για την ίδρυση νέου πολιτικού φορέα, ισχυρίστηκε ότι είχε ενημερώσει τον πρωθυπουργό για «κυοφορούμενο» σχέδιο επιβολής capital controls.
Παράλληλα αποκάλυψε ότι διαφώνησε με το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης και πως με παρέμβαση του Βερολίνου απετράπη συμφωνία επενδύσεων με την Κίνα.
Η πρώτη επαφή με τον Τσίπρα
Αποτελώ μία πολύ μικρή μειοψηφία στην Ευρώπη, αλλά το πίστευα και πιστεύω ότι η διαδικασία που ξεκίνησε με το ελληνικό Μνημόνιο ήταν αποδομητική για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι ο μόνος τρόπος ένας πραγματικός ευρωπαϊστής να σταθεί όρθιος και να βοηθήσει προς την κατεύθυνση της διάσωσης της Ευρώπης και της ιδέας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ήταν να εναντιωθεί σε αυτές τις διαδικασίες.
Μόλις ανέλαβα καθήκοντα με ενημέρωσαν ότι τα χρήματα που υπήρχαν στα κρατικά ταμεία επαρκούσαν για 12 ημέρεςΑπό την αρχή ήταν ξεκάθαρο ότι είχαμε μια διάσταση απόψεων όσο αφορά το θέμα της δραχμής, αλλά μου έκανε εντύπωση ότι πολύ σύντομα ότι είδα μία σημαντική, αν θέλετε ωρίμανση στη σκέψη του Αλέξη Τσίπρα.
Με το δεύτερο μνημόνιο υπήρξε μια πάρα πολύ μεγάλη πόλωση μεταξύ εκείνων που το υποστήριξαν, στους οποίους εντάχθηκε και η Ν.Δ., ενώ πριν υπήρχαν οι φωνές οι αντιμνημονιακές και του Αντώνη Σαμαρά.
Μέσα από αυτήν την πόλωση συνειδητοποίησα ότι η δύναμη του διαλόγου πλέον έχει εξαντληθεί, ότι η ελληνική κοινωνία ήταν διαιρεμένη μεταξύ εκείνων που έλεγαν ότι εάν δεν υποταχθούμε στο δεύτερο μνημόνιο, στο PSI, σε όλη αυτήν τη λογική που για μένα αποδομούσε και την Ελλάδα και την Ευρώπη, η Ελλάδα αντιμετώπιζε έναν αρμαγεδώνα, και ο μόνος πολιτικός ο οποίος εξακολουθούσε να ενδιαφέρεται για τη συζήτηση που είχαμε ξεκινήσει με όλους τους πολιτικούς από το 2010 ήταν ο Αλέξης Τσίπρας.
«Διαφώνησα με το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης»
Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης ήταν κάτι το οποίο με είχε ανησυχήσει, γιατί ενώ είχαμε συμφωνήσει ότι θα αναλάβω ένα σημαντικό μέρος της διαπραγμάτευσης σε περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ σχηματίσει κυβέρνηση και είχα θέσει ως όρο την άμεση εμπλοκή μου στην εκπόνηση της οικονομικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, το έμαθα από τις εφημερίδες.
Ο Ντάισελμπλουμ διαφωνούσε με τον Σόιμπλε μόνο κατόπιν εντολής της Άνγκελα Μέρκελ
Αποτελώ μία πολύ μικρή μειοψηφία στην Ευρώπη, αλλά το πίστευα και πιστεύω ότι η διαδικασία που ξεκίνησε με το ελληνικό Μνημόνιο ήταν αποδομητική για την Ευρωπαϊκή Ένωση και ότι ο μόνος τρόπος ένας πραγματικός ευρωπαϊστής να σταθεί όρθιος και να βοηθήσει προς την κατεύθυνση της διάσωσης της Ευρώπης και της ιδέας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ήταν να εναντιωθεί σε αυτές τις διαδικασίες.
Μόλις ανέλαβα καθήκοντα με ενημέρωσαν ότι τα χρήματα που υπήρχαν στα κρατικά ταμεία επαρκούσαν για 12 ημέρεςΑπό την αρχή ήταν ξεκάθαρο ότι είχαμε μια διάσταση απόψεων όσο αφορά το θέμα της δραχμής, αλλά μου έκανε εντύπωση ότι πολύ σύντομα ότι είδα μία σημαντική, αν θέλετε ωρίμανση στη σκέψη του Αλέξη Τσίπρα.
Με το δεύτερο μνημόνιο υπήρξε μια πάρα πολύ μεγάλη πόλωση μεταξύ εκείνων που το υποστήριξαν, στους οποίους εντάχθηκε και η Ν.Δ., ενώ πριν υπήρχαν οι φωνές οι αντιμνημονιακές και του Αντώνη Σαμαρά.
Μέσα από αυτήν την πόλωση συνειδητοποίησα ότι η δύναμη του διαλόγου πλέον έχει εξαντληθεί, ότι η ελληνική κοινωνία ήταν διαιρεμένη μεταξύ εκείνων που έλεγαν ότι εάν δεν υποταχθούμε στο δεύτερο μνημόνιο, στο PSI, σε όλη αυτήν τη λογική που για μένα αποδομούσε και την Ελλάδα και την Ευρώπη, η Ελλάδα αντιμετώπιζε έναν αρμαγεδώνα, και ο μόνος πολιτικός ο οποίος εξακολουθούσε να ενδιαφέρεται για τη συζήτηση που είχαμε ξεκινήσει με όλους τους πολιτικούς από το 2010 ήταν ο Αλέξης Τσίπρας.
«Διαφώνησα με το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης»
Το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης ήταν κάτι το οποίο με είχε ανησυχήσει, γιατί ενώ είχαμε συμφωνήσει ότι θα αναλάβω ένα σημαντικό μέρος της διαπραγμάτευσης σε περίπτωση που ο ΣΥΡΙΖΑ σχηματίσει κυβέρνηση και είχα θέσει ως όρο την άμεση εμπλοκή μου στην εκπόνηση της οικονομικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, το έμαθα από τις εφημερίδες.
Ο Ντάισελμπλουμ διαφωνούσε με τον Σόιμπλε μόνο κατόπιν εντολής της Άνγκελα Μέρκελ
Ήμουν στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου δίδασκα στο
Τέξας και όταν το διάβασα αμέσως συνειδητοποίησα ότι υπάρχει μια πλήρης
αναντιστοιχία μεταξύ μιας λελογισμένης λογικής διαπραγμάτευσης και αυτού του
προγράμματος. Υπήρχαν ανακρίβειες μέσα, υπήρχαν λαϊκισμοί.
Πείστηκα να συμμετάσχω στις εκλογές, όταν απέσπασα τη δέσμευση ότι το πρόγραμμα αυτό θα αναπροσαρμοστεί ανάλογα με τη διαπραγματευτική στρατηγική. Δεν είχα καμία όρεξη ποτέ στη ζωή μου να εμπλακώ ως Υπουργός, ούτε καν ως βουλευτής. Αλλά έρχεται μία στιγμή που μετά από 5-6 χρόνια συστηματικής κριτικής που ασκείς στην ασκούμενη πολιτική, ο εν δυνάμει πρωθυπουργός σου λέει «Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα». Εκείνη τη στιγμή ένιωσα την υποχρέωση να αναλάβω αυτό το πόστο, γνωρίζοντας, έχοντας τα μάτια μου πλήρως ανοιχτά στις δυσκολίες που εγκυμονούσε αυτό το εγχείρημα.
Η έναρξη της διαπραγμάτευσης
Σε καμία περίπτωση μια διαπραγμάτευση δε μπορεί να σου εξασφαλίσει ότι θέλεις, θα οδηγήσει στην καλύτερη περίπτωση σε έναν έντιμο συμβιβασμό, το οποίο σημαίνει ότι θα υπάρξουν πολλές υποχωρήσεις από τη δική σου μεριά, πολλοί συμβιβασμοί. Αυτό που θεωρούσα ότι δεν έπρεπε να αποτελεί θέμα συμβιβασμού ήταν η ακολουθία της λύσης. Έπρεπε και νομίζω ότι αυτό ισχύει έτσι και αλλιώς και σήμερα.
Εάν είχαμε αυτήν την αναδιάρθρωση χρέους στην αρχή, χωρίς κουρέματα, μέσα από έξυπνα swaps, όπως έλεγα και επί υπουργίας μου, και ταυτόχρονα ένα χαμηλό πρωτογενές πλεόνασμα, δηλαδή χαμηλή λιτότητα, ήμασταν ανοικτοί σε μεγάλους συμβιβασμούς όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις, όσον αφορά το ασφαλιστικό, όσον αφορά τη φορολόγηση, το καθεστώς φορολογίας, τη φορολογική διοίκηση και γενικότερα τις αγορές προϊόντων και ούτω καθεξής.
Αυτή ήταν η διαδικασία, αλλά χωρίς διαπραγμάτευση για το χρέος και ένα σοβαρό στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα η ελληνική οικονομία δεν ήταν βιώσιμη, αυτό ήταν το ζητούμενο.
Η πρώτη συνάντηση με τον Ντάισελμπλουμ
Στη συζήτηση με τον Ντάισελμπλουμ δεν ανέφερα ποτέ ότι αν δεν υπάρξει συμφωνία, θα σταματήσουμε να πληρώνουμε. Η συζήτηση δεν έφτασε ποτέ εκεί. Διήρκεσε 15 λεπτά. Με ρώτησε αυτό που με είχε ρωτήσει και στο τηλέφωνο δύο μέρες πριν όταν κλείναμε το ραντεβού.
Μου είχε θέσει το ερώτημα στο τηλέφωνο, “τι σχεδιάζετε να κάνετε με το ελληνικό πρόβλημα”. Του είπα, αυτό που είπα και στον πρώτο Εurogroup. Ότι εδώ έχουμε δύο ατζέντες. Έχουμε το μνημόνιο, το πρόγραμμα στο οποίο υπάρχει μια δέσμευση από το ελληνικό κράτος, άσχετα αν δεν συμφωνώ με αυτό. Από την άλλη μεριά υπάρχει το δικό μας πρόγραμμα. Στόχος μας είναι να υπάρξει μια έντιμη διαπραγμάτευση ώστε αυτά τα δύο να παντρευτούν, να υπάρξει ένας συμβιβασμός μεταξύ αυτών των δύο.
Στο τηλέφωνο ο κ. Ντάισελμπλουμ μου είπε ότι αυτό ακούγεται πολύ καλό. Στο γραφείο μου, δυο μέρες μετά, μου έθεσε πάλι το ίδιο ερώτημα. Του έδωσα πάλι την ίδια απάντηση και εκείνος μου απάντησε ότι αυτό δεν αποτελεί βάση συζήτησης. Μου είπε ότι έχω μία επιλογή: Είτε αποδέχομαι το πρόγραμμα ως έχει, είτε το πρόγραμμα χτυπάει στα βράχια, εννοώντας ότι θα οδηγηθούμε κλείσιμο των τραπεζών.
Την 3η μέρα που ήμουν υπουργός Οικονομικών, ο πρόεδρος του Eurogroup μου πρότεινε είτε να δεχθώ το πρόγραμμα που δεν δέχθηκε ούτε ο Σαμαράς -και για αυτόν τον λόγο έληξε η αξιολόγηση- είτε να κλείσουν τις τράπεζες.
«Είχα προειδοποιήσει τον Τσίπρα για τις τράπεζες»
Αυτό ήταν γνωστό πως θα συμβεί. Ένα-δύο χρόνια πριν είχα προειδοποιήσει τον κ. Τσίπρα ότι αυτό θα ήταν το σκηνικό του εκβιασμού. Αν δεν είμαστε διατεθειμένοι για κλείσιμο των τραπεζών από την Τρόικα, τότε δεν υπάρχει λόγος να εκλεγούμε. Αυτά ήταν τα λόγια που είχα χρησιμοποιήσει.
Ποιο ήταν το όπλο που είχαμε απέναντι σε αυτήν την απειλή; Το κούρεμα των ομολόγων της ΕΚΤ, τα 27δις. που συνεχίζαμε να χρωστάμε, που ήταν η μοναδική φέτα του ελληνικού χρέους που παρέμενε στο ελληνικό δίκαιο και άρα ήταν καθόλα νόμιμο για την ελληνική κυβέρνηση να τα αναδιαρθρώσει. Θα ήταν μια κίνηση η οποία θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στην ΕΚΤ.
«Τα χρήματα επαρκούσαν για 12 ημέρες»
Ήταν απελπισία να είσαι υπουργός Οικονομικών μετά την 25η Ιανουαρίου. Την πρώτη μέρα που πήγα στο υπουργείο κάλεσα σύσκεψη με το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και έθεσα το ερώτημα “για πόσες ημέρες επαρκούν τα χρήματα που υπάρχουν στα κρατικά ταμεία”.
Η απάντηση ήταν ότι έχουμε χρήματα για 12 μέρες. Το γεγονός ότι φτάσαμε μέχρι και τον Ιούνιο καταφέρνοντας να πληρώνουμε και μισθούς και συντάξεις και το ΔΝΤ και άλλους πιστωτές, ήταν ένας άθλος διαχείρισης των οικονομικών του κράτους.
«Ο Ντάισελμπλουμ έχασε το επικοινωνιακό παιχνίδι»
Είχαμε συμφωνήσει με τον Ντάισελμπλουμ ότι η συνέντευξη θα ξεκινήσει ομαλά. Είχα ελέγξει τι θα πει, είχε ελέγξει τι θα πω. Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα καλό κλίμα, παρά το γεγονός ότι είχε ξεκινήσει πάρα πολύ άσχημα η συνεργασία μας μέσα από το τελεσίγραφο με το “καλημέρα”. Όλα πήγαν καλά μέχρι που ήρθε η ώρα, η στιγμή των ερωταπαντήσεων. Ένας δημοσιογράφος μου έθεσε το ερώτημα “τι θα κάνουμε την Τρόικα” και έδωσα μια απάντηση που θεωρώ ότι ήταν ιδιαίτερα μετριοπαθής.
Ήταν πράγματα που είχα συζητήσει με τον κ. Ντάισελμπλουμ. Μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση όταν μετά από αυτήν την ιδιαίτερα μετριοπαθή τοποθέτηση θύμωσε, σε βαθμό που ουσιαστικά να χάσει το επικοινωνιακό παιχνίδι. Αρνήθηκε να μου δώσει το χέρι, έσκυψε στο αυτί μου και μου είπε “Μόλις σκότωσες την Τρόικα”. Σε καμία περίπτωση δεν απείλησα ότι δεν θα πληρώσουμε την ΕΚΤ.
«Είναι ξεκάθαρο ποιος είναι το αφεντικό του Eurogroup»
Είναι ξεκάθαρο ποιος είναι το αφεντικό του Eurogroup. Ο κος Σόιμπλε βεβαίως. Αλλά όχι συστηματικά. Είναι το αφεντικό το 95 – 96% του χρόνου, πού και πού υπάρχουν στιγμές όταν αυτονομείται ο Πρόεδρος του Eurogroup, επειδή έχει κάποια γραμμή από την κυρία Μέρκελ, η οποία συγκρούεται με αυτή του κύριου Σόιμπλε.
Η… τρικλοποδιά της ΕΚΤ
Πάντως λίγο πίσω από το Eurogroup, μεταξύ της πρώτης συνάντησης με Ντάισελμπλουμ και πρώτου Eurogroup, υπάρχει ένα γεγονός μεγάλης σημασίας, για τη σχέση μας με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Είναι ξεκάθαρο ότι ο Σόιμπλε είναι αφεντικό του Eurogroup
Πείστηκα να συμμετάσχω στις εκλογές, όταν απέσπασα τη δέσμευση ότι το πρόγραμμα αυτό θα αναπροσαρμοστεί ανάλογα με τη διαπραγματευτική στρατηγική. Δεν είχα καμία όρεξη ποτέ στη ζωή μου να εμπλακώ ως Υπουργός, ούτε καν ως βουλευτής. Αλλά έρχεται μία στιγμή που μετά από 5-6 χρόνια συστηματικής κριτικής που ασκείς στην ασκούμενη πολιτική, ο εν δυνάμει πρωθυπουργός σου λέει «Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα». Εκείνη τη στιγμή ένιωσα την υποχρέωση να αναλάβω αυτό το πόστο, γνωρίζοντας, έχοντας τα μάτια μου πλήρως ανοιχτά στις δυσκολίες που εγκυμονούσε αυτό το εγχείρημα.
Η έναρξη της διαπραγμάτευσης
Σε καμία περίπτωση μια διαπραγμάτευση δε μπορεί να σου εξασφαλίσει ότι θέλεις, θα οδηγήσει στην καλύτερη περίπτωση σε έναν έντιμο συμβιβασμό, το οποίο σημαίνει ότι θα υπάρξουν πολλές υποχωρήσεις από τη δική σου μεριά, πολλοί συμβιβασμοί. Αυτό που θεωρούσα ότι δεν έπρεπε να αποτελεί θέμα συμβιβασμού ήταν η ακολουθία της λύσης. Έπρεπε και νομίζω ότι αυτό ισχύει έτσι και αλλιώς και σήμερα.
Εάν είχαμε αυτήν την αναδιάρθρωση χρέους στην αρχή, χωρίς κουρέματα, μέσα από έξυπνα swaps, όπως έλεγα και επί υπουργίας μου, και ταυτόχρονα ένα χαμηλό πρωτογενές πλεόνασμα, δηλαδή χαμηλή λιτότητα, ήμασταν ανοικτοί σε μεγάλους συμβιβασμούς όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις, όσον αφορά το ασφαλιστικό, όσον αφορά τη φορολόγηση, το καθεστώς φορολογίας, τη φορολογική διοίκηση και γενικότερα τις αγορές προϊόντων και ούτω καθεξής.
Αυτή ήταν η διαδικασία, αλλά χωρίς διαπραγμάτευση για το χρέος και ένα σοβαρό στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα η ελληνική οικονομία δεν ήταν βιώσιμη, αυτό ήταν το ζητούμενο.
Η πρώτη συνάντηση με τον Ντάισελμπλουμ
Στη συζήτηση με τον Ντάισελμπλουμ δεν ανέφερα ποτέ ότι αν δεν υπάρξει συμφωνία, θα σταματήσουμε να πληρώνουμε. Η συζήτηση δεν έφτασε ποτέ εκεί. Διήρκεσε 15 λεπτά. Με ρώτησε αυτό που με είχε ρωτήσει και στο τηλέφωνο δύο μέρες πριν όταν κλείναμε το ραντεβού.
Μου είχε θέσει το ερώτημα στο τηλέφωνο, “τι σχεδιάζετε να κάνετε με το ελληνικό πρόβλημα”. Του είπα, αυτό που είπα και στον πρώτο Εurogroup. Ότι εδώ έχουμε δύο ατζέντες. Έχουμε το μνημόνιο, το πρόγραμμα στο οποίο υπάρχει μια δέσμευση από το ελληνικό κράτος, άσχετα αν δεν συμφωνώ με αυτό. Από την άλλη μεριά υπάρχει το δικό μας πρόγραμμα. Στόχος μας είναι να υπάρξει μια έντιμη διαπραγμάτευση ώστε αυτά τα δύο να παντρευτούν, να υπάρξει ένας συμβιβασμός μεταξύ αυτών των δύο.
Στο τηλέφωνο ο κ. Ντάισελμπλουμ μου είπε ότι αυτό ακούγεται πολύ καλό. Στο γραφείο μου, δυο μέρες μετά, μου έθεσε πάλι το ίδιο ερώτημα. Του έδωσα πάλι την ίδια απάντηση και εκείνος μου απάντησε ότι αυτό δεν αποτελεί βάση συζήτησης. Μου είπε ότι έχω μία επιλογή: Είτε αποδέχομαι το πρόγραμμα ως έχει, είτε το πρόγραμμα χτυπάει στα βράχια, εννοώντας ότι θα οδηγηθούμε κλείσιμο των τραπεζών.
Την 3η μέρα που ήμουν υπουργός Οικονομικών, ο πρόεδρος του Eurogroup μου πρότεινε είτε να δεχθώ το πρόγραμμα που δεν δέχθηκε ούτε ο Σαμαράς -και για αυτόν τον λόγο έληξε η αξιολόγηση- είτε να κλείσουν τις τράπεζες.
«Είχα προειδοποιήσει τον Τσίπρα για τις τράπεζες»
Αυτό ήταν γνωστό πως θα συμβεί. Ένα-δύο χρόνια πριν είχα προειδοποιήσει τον κ. Τσίπρα ότι αυτό θα ήταν το σκηνικό του εκβιασμού. Αν δεν είμαστε διατεθειμένοι για κλείσιμο των τραπεζών από την Τρόικα, τότε δεν υπάρχει λόγος να εκλεγούμε. Αυτά ήταν τα λόγια που είχα χρησιμοποιήσει.
Ποιο ήταν το όπλο που είχαμε απέναντι σε αυτήν την απειλή; Το κούρεμα των ομολόγων της ΕΚΤ, τα 27δις. που συνεχίζαμε να χρωστάμε, που ήταν η μοναδική φέτα του ελληνικού χρέους που παρέμενε στο ελληνικό δίκαιο και άρα ήταν καθόλα νόμιμο για την ελληνική κυβέρνηση να τα αναδιαρθρώσει. Θα ήταν μια κίνηση η οποία θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα στην ΕΚΤ.
«Τα χρήματα επαρκούσαν για 12 ημέρες»
Ήταν απελπισία να είσαι υπουργός Οικονομικών μετά την 25η Ιανουαρίου. Την πρώτη μέρα που πήγα στο υπουργείο κάλεσα σύσκεψη με το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους και έθεσα το ερώτημα “για πόσες ημέρες επαρκούν τα χρήματα που υπάρχουν στα κρατικά ταμεία”.
Η απάντηση ήταν ότι έχουμε χρήματα για 12 μέρες. Το γεγονός ότι φτάσαμε μέχρι και τον Ιούνιο καταφέρνοντας να πληρώνουμε και μισθούς και συντάξεις και το ΔΝΤ και άλλους πιστωτές, ήταν ένας άθλος διαχείρισης των οικονομικών του κράτους.
«Ο Ντάισελμπλουμ έχασε το επικοινωνιακό παιχνίδι»
Είχαμε συμφωνήσει με τον Ντάισελμπλουμ ότι η συνέντευξη θα ξεκινήσει ομαλά. Είχα ελέγξει τι θα πει, είχε ελέγξει τι θα πω. Στόχος μας ήταν να δημιουργήσουμε ένα καλό κλίμα, παρά το γεγονός ότι είχε ξεκινήσει πάρα πολύ άσχημα η συνεργασία μας μέσα από το τελεσίγραφο με το “καλημέρα”. Όλα πήγαν καλά μέχρι που ήρθε η ώρα, η στιγμή των ερωταπαντήσεων. Ένας δημοσιογράφος μου έθεσε το ερώτημα “τι θα κάνουμε την Τρόικα” και έδωσα μια απάντηση που θεωρώ ότι ήταν ιδιαίτερα μετριοπαθής.
Ήταν πράγματα που είχα συζητήσει με τον κ. Ντάισελμπλουμ. Μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση όταν μετά από αυτήν την ιδιαίτερα μετριοπαθή τοποθέτηση θύμωσε, σε βαθμό που ουσιαστικά να χάσει το επικοινωνιακό παιχνίδι. Αρνήθηκε να μου δώσει το χέρι, έσκυψε στο αυτί μου και μου είπε “Μόλις σκότωσες την Τρόικα”. Σε καμία περίπτωση δεν απείλησα ότι δεν θα πληρώσουμε την ΕΚΤ.
«Είναι ξεκάθαρο ποιος είναι το αφεντικό του Eurogroup»
Είναι ξεκάθαρο ποιος είναι το αφεντικό του Eurogroup. Ο κος Σόιμπλε βεβαίως. Αλλά όχι συστηματικά. Είναι το αφεντικό το 95 – 96% του χρόνου, πού και πού υπάρχουν στιγμές όταν αυτονομείται ο Πρόεδρος του Eurogroup, επειδή έχει κάποια γραμμή από την κυρία Μέρκελ, η οποία συγκρούεται με αυτή του κύριου Σόιμπλε.
Η… τρικλοποδιά της ΕΚΤ
Πάντως λίγο πίσω από το Eurogroup, μεταξύ της πρώτης συνάντησης με Ντάισελμπλουμ και πρώτου Eurogroup, υπάρχει ένα γεγονός μεγάλης σημασίας, για τη σχέση μας με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Είναι ξεκάθαρο ότι ο Σόιμπλε είναι αφεντικό του Eurogroup
Μετά την εκλογή μας, το ελληνικό χρηματιστήριο, ιδίως οι μετοχές των
τραπεζών έκαναν βουτιά. Ιδίως με αυτήν την κακή ατμόσφαιρα στη συνέντευξη Τύπου
με τον Ντάισελμπλουμ.
Αμέσως πήγα στο Λονδίνο. Μέσα σε μία μέρα είχα τρεις συναντήσεις με πάνω από 300 τραπεζίτες και εκπροσώπους ταμείων στο Λονδίνο. Αυτά την Κυριακή 3 Φεβρουαρίου. Άμεσα, το ελληνικό χρηματιστήριο ανέβηκε 13% και οι ελληνικές μετοχές τουλάχιστον 20%.
Τη μεθεπόμενη μέρα ο κος Ντράγκι και η ΕΚΤ τράβηξαν το waver, χωρίς κανέναν λόγο και αιτία και από τότε ξεκίνησε αυτή η συνειδητοποίηση εκ μέρους μας ότι η ΕΚΤ δεν ήταν μία κεντρική τράπεζα που στόχο είχε να μας βοηθήσει στη σύναψη καλών σχέσεων με τους επενδυτές και στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας που θα οδηγεί σε μια έντιμη συμφωνία.
«Αρνούνταν να απαντήσουν στις προτάσεις μας»
Στις 11 Μαΐου καταθέσαμε από το Υπουργείο Οικονομικών το δικό μας μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, πρόγραμμα δημοσιονομικής πολιτικής το οποίο ήταν συγγραμένο από παράγοντες του Υπουργείου, αλλά ταυτόχρονα από το Τζέφρι Σαξ του Πανεπιστημίου Κολούμπια, από τον λόρδο Μαμόντ, από τον Λάρυ Σάμερς, μια σειρά από πολύ σημαντικούς ανθρώπους που κανένας δε μπορεί να τους κατηγορήσει ότι ήταν ιδιαίτερα αριστεροί μάλιστα.
Σιγή ιχθύος από την άλλη μεριά, πλήρης άρνηση να υπάρξει συζήτηση επ’ αυτού, να μου πουν γιατί το απορρίπτουν. Ταυτόχρονα, συνεχείς διαρροές στους Financial Times, στην WallStreet Journal, στην Καθημερινή και ούτω καθεξής, ότι πηγαίναμε χωρίς προτάσεις. Ενώ συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο. Την πρώτη φορά που μας παρουσίασε κάποια πρόταση η Τρόικα ήταν στις 25 Ιουνίου, σε εκείνο το ιδιαίτερα σημαντικό Eurogroup όπου μου παρουσιάστηκε το τελεσίγραφο που αποτελείτο από 3 κεφάλαια, και αυτό τελικά ο Πρωθυπουργός αποφάσισε να θέσει σε δημοψήφισμα και στη κρίση του ελληνικού λαού.
«Γιατί ηχογραφούσα τα Eurogroup»
Έχω ηχογραφήσει όλα τα Eurogroup εκτός από το πρώτο. Το πρώτο κράτησε πάνω από 10 ώρες. Επειδή ήταν και το βάπτισμα του πυρός και ήταν ένα ιδιαίτερα έντονο Eurogroup, όπου έφτανες στα όρια της σωματικής εξόντωσης, συνειδητοποίησα ότι εάν πάω στο ελληνικό κοινοβούλιο, στη Βουλή και μου ζητηθεί να απαντήσω σε συγκεκριμένα ερωτήματα, δεν θυμόμουν, ήταν αδύνατο. Ζήτησα από τη μόνιμη ελληνική αντιπροσωπεία, να μου δώσει πρακτικά και τότε συνειδητοποίησα με απίστευτη έκπληξη ότι δεν κρατούνται πρακτικά.
Ήταν ηθική μου υποχρέωση ως ΥΠΟΙΚ μιας χώρας, η οποία βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού να μπορώ να απαντώ στα ερωτήματα του Πρωθυπουργού, των συναδέλφων στο Υπουργικό συμβούλιο, των βουλευτών και των δημοσιογράφων στο τι είπε ποιος.
Οπότε είχα υποχρέωση να τα ηχογραφώ. Νομίζω ότι όλοι ηχογραφούν, αν δεν το κάνουν πράττουν πάρα πολύ άσχημα. Δεν έχω στόχο να τα χρησιμοποιήσω προς το παρόν.
Ο εκνευρισμός του Σόιμπλε
Στη διάρκεια του Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου είχαμε ένα μοναδικό φαινόμενα. Ήταν η πρώτη φορά που ο κος Σόιμπλε μίλησε 22 φορές. Ο κος Σόιμπλε στα Eurogroup περιμένει να μιλήσουν πρώτα άλλοι ΥΠΟΙΚ οι οποίοι αν θέλετε έχουν μια ευγενή άμιλλα μεταξύ τους για το ποιος θα γίνει πιο αρεστός στον κ. Σόιμπλε και μετά βγαίνει ο κος Σόιμπλε σαν stateman.
Μιλάει ήρεμα, γαλήνια, με τον τρόπο του. Στο συγκεκριμένο Eurogroup μίλησε πρώτος και μίλησε τελευταίος και σας διαβεβαιώ ότι αυτές τις 22 φορές που μίλησε, κάθε φορά που μιλούσε ήταν και λιγότερο πειστικός και περισσότερο εκνευρισμένος.
Ο λόγος ήταν ότι ο κος Ντάισελμπλουμπ ξεκάθαρα είχε προσυμφωνήσει με την κα Μέρκελ ότι θα μας δώσει αυτό που ζητούσαμε. Ένα κοινό ανακοινωθέν του Eurogroup, στο οποίο να αναγνωρίζεται, να μην υπάρχει αναφορά στο Μνημόνιο, να αναγνωρίζεται ότι θα κριθεί η ελληνική κυβέρνηση από ένα κατάλογο μεταρρυθμίσεων που θα είναι αποτέλεσμα συγκερασμού. Αυτή ήταν η μεγάλη επιτυχία της 20ης Φεβρουαρίου, η οποία αναιρέθηκε 4 μέρες μετά. Η συμφωνία, να σας θυμίσω, έλεγε θα έχουμε στείλει στους Θεσμούς τον κατάλογο των μεταρρυθμίσεων που εμείς προτείνουμε.
Γυρίσαμε 20 του μηνός και σηκώσαμε τα μανίκια δύο-τρεις άνθρωποι, γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις όταν πρέπει εντός 48 ωρών να φτιάξεις ένα κατάλογο μεταρρυθμίσεων πάνω στον οποίο θα δεσμευθεί η χώρα. Ήμασταν δύο-τρεις άνθρωποι σε συνεχή ανοιχτή ακρόαση, επικοινωνία, e-mails, με του εκπροσώπους της παλιάς Τρόικας
Ξεκινάει το tele-conference, στο οποίο ήμουν μόνος μου στο γραφείο μου. Είχα την εντύπωση στο πνεύμα της συμφωνίας ότι θα ήταν ένα διαδικαστικό τηλεφώνημα tele-conference, στο οποίο οι θεσμοί θα συμφωνούσαν με αυτό που είχαμε ήδη συμφωνήσει. Ο κος Ντάισελμπλουμ είχε πει στο τέλος του Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου ότι δε θα γίνει καμία συζήτηση επί της ουσίας σε αυτό το tele-conference, ήταν ένα τυπικό βήμα και εγώ προσανατολιζόμουν στην επόμενη μέρα της σκληρής διαπραγμάτευσης και της σκληρής δουλειάς, έτσι ώστε αυτές οι μερικές σελίδες, ο κατάλογος των μεταρρυθμίσεων να αποκτήσουν σάρκα και οστά.
Δυστυχώς οι εκπρόσωποι των τριών θεσμών, ο κος Μοσκοβισί, ο κος Ντράγκι, η κα Λαγκάρντ, συνεννοημένοι προφανώς, γιατί υπήρχε πλήρης σύμπτωση ακόμα και φραστική ξεκίνησαν να λένε ότι ναι συμφωνούμε, ότι αυτός ο κατάλογος είναι αποδεκτός, αλλά δεν υποκαθιστά το μνημόνιο. Εκείνη τη στιγμή, όταν μου δόθηκε ο λόγος, απέρριψα αυτήν την άποψη. Είπα ότι ο μόνος λόγος που δεν επήλθε συμφωνία στο πρώτο Eurogroup και στο δεύτερο και χρειάστηκε το τρίτο της 20ης Φεβρουαρίου ήταν ότι εμείς επιμέναμε ότι πρέπει ο νέος κατάλογος που θα συμφωνήσουμε από κοινού να είναι η νέα βάση.
Εάν είναι να προστεθεί αυτό στο προηγούμενο μνημόνιο, τότε ποιός ο λόγος, γιατί χάσαμε όλες αυτές τις μέρες, όλες αυτές τις βδομάδες. Διότι η ελληνική κυβέρνηση απορρίπτει αυτήν την παρέμβαση και την επαναφορά του M.O.U, τη φραστική από τους 3 εκπροσώπους γιατί δε συνάδει ούτε με το γράμμα, ούτε με το πνεύμα της 20ης. Εκείνη τη στιγμή είχα μια πάρα, πάρα πολύ μεγάλη απόφαση να λάβω. Δεν υπήρχε ο Πρωθυπουργός.
Την επόμενη από την 24η Φεβρουαρίου ξεκινάει καταστρατήγηση από την μεριά της Τρόικας των συμφωνηθέντων, καταρχάς ζήτησαν αμέσως να έρχονται οι ορδές της τρόϊκας σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
Το plan-X
Πρέπει να υπάρξει ένας σημαντικός διαχωρισμός μεταξύ αυτό που αναφέρεται ως plan b, το οποίο εμείς το λέγαμε plan x. Επικεφαλής ήμουν εγώ, δε θέλω να αναφερθώ στα ονόματα και δε θα αναφερθώ για ένα συγκεκριμένο λόγο.
Τα κείμενα, τα οποία παρήχθησαν στο πλαίσιο της προσπάθειας και η σύσταση αυτής της ομάδας νομίζω είναι ζήτημα του Πρωθυπουργού να το ανακοινώσει στον Τύπο, εάν και όποτε κρίνει.
Αυτό ήταν το πλάνο στην περίπτωση που ο κος Σόϊμπλε και άλλοι, όπως ο ΥΠΟΙΚ της Σλοβακίας, της Φινλανδίας, που συνεχώς απειλούσαν με εκπαραθύρωση της Ελλάδας από το ευρώ, όχι μόνο εμάς, και τον κ. Βενιζέλο.
Σε περίπτωση που παρανόμως προσπαθούσαν να μας εκδιώξουν, εκπαραθυρώσουν, πώς θα αντιδρούσαμε. Αυτό είναι το plan x. Tώρα αυτό δεν έχει καμία σχέση με τα εργαλεία τα οποία θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε για να βελτιώσουμε τη διαπραγματευτική μας θέση απέναντι στον κ. Ντράγκι, απέναντι στην κα. Λαγκάρντ.
Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχει σχέδιο σε περίπτωση εισβολής, δε σημαίνει ότι το θέλει.
«Αναζητήσαμε κεφάλαια από Κίνα και Ρωσία»
Έγινε προσπάθεια να βρεθούν κεφάλαια από Ρωσία ή Κίνα και αυτό δεν είναι κάτι το μεμπτό. Δεν υπάρχει χώρα στην Ε.Ε. η οποία να μην προσπαθεί να βρει πόρους όταν τους έχει ανάγκη, ούτε είναι και παράνομο, ούτε είναι και πρόβλημα, ούτε και θα έπρεπε να είναι ζήτημα της διαπραγμάτευσης. Δηλαδή και συμφωνία να είχαμε με την Τρόικα και με την Ε.Ε. γιατί να μη ψάξουμε να βρούμε επενδυτικά κεφάλαια.
Μια χώρα η οποία δεν έχει πρόσβαση στις αγορές από το 2010 ουσιαστικά έχει υποχρέωση να βρει πρόσβαση σε πιθανές πηγές δανεισμού.
Εγώ δεν είχα καμία απολύτως επαφή με τη ρωσική διάσταση των πραγμάτων, με την οποία ήμουν ιδιαίτερα αρνητικός. Φαινόταν λάθος η οποιαδήποτε προσπάθεια να πάρουμε χρήματα απ’ τον Βλάντιμιρ Πούτιν.
Είχα πει στον Πρωθυπουργό ότι αν παίρνουμε 5 δις. για τον αγωγό τί να τα κάνουμε; Θα τα βάλουμε στον κοινό λογαριασμό κράτους και Εθνικής Τράπεζας; Αμέσως η ΤΡΟΙΚΑ θα ξέρει ότι έχουμε άλλα 5 δις και απλά θα καθυστερήσει και άλλο τη διαπραγμάτευση μέχρι να εξαντληθούν μέσα από τις αποπληρωμές μας στο Δ.Ν.Τ..
Η Κίνα είναι μία εντελώς διαφορετική περίπτωση. Θέλω να σας θυμίσω ότι τις πρώτες μέρες που ήμουν Υπουργός πήγα στον Πειραιά, επισκέφθηκα το γραφείο της COSCO, για να σηματοδοτήσω ότι το Υπουργείο Οικονομικών επί υπουργίας μου είναι ανοικτό στους επενδυτές και να σηματοδοτήσω ότι σε καμία περίπτωση δεν είμαστε καταρχήν αντίθετοι στην ιδιωτικοποίηση.
Το τηλεφώνημα από το Βερολίνο…
Κάποια στιγμή ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, ο κύριος Δραγασάκης, στο πλαίσιο αυτών των συμφωνιών, των άτυπων συμφωνιών που είχαμε κάνει πήγε στο Πεκίνο. Υπήρξε μία άτυπη συμφωνία για άμεσες επενδύσεις, σε συγκεκριμένους τομείς και παράλληλα μία πιστωτική για την ελληνική κυβέρνηση σε περίπτωση που εμείς αρχίσουμε να εκδίδουμε ομόλογα έτσι ώστε να γίνει σταδιακά η είσοδός μας στις αγορές
Ο κος. Ντράγκι στις 4 Φεβρουαρίου τράβηξε το waver με έναν τρόπο που ήταν προκλητικός κατ’ εμέ δεδομένου ότι είχαμε μόλις καταφέρει να σταθεροποιήσουμε το χρηματιστήριο. Ο κος. Ντράγκι μου έλεγε συστηματικά ότι με το που θα δείξετε ότι έχετε τη δυνατότητα να δανείζεστε εκτός Ελλάδας, τότε αμέσως το waver θα το επαναφέρουμε. Είχε υποσχεθεί μάλιστα ότι θα το επαναφέρει και μετά τη συμφωνία της 28ης Φεβρουαρίου, δεν το έκανε. Στόχος μας λοιπόν ήταν να δείξουμε ότι η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να συνάψει πιστωτικές συμφωνίες με άλλες χώρες έτσι ώστε να αυξήσουμε την πίεση στην ΕΚΤ να κάνει το καθήκον της ουσιαστικά. Αυτή η συμφωνία επήλθε, ανετράπη όμως, με ένα τηλεφώνημα από το Βερολίνο στο Πεκίνο.
Το... όπλο
Έξι μήνες πριν κερδίσουμε τις εκλογές ο Πρωθυπουργός και ο κ. Δραγασάκης μου έθεταν το ερώτημα πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι θα έχουμε την απαραίτητη διαπραγματευτική ισχύ για να μπορέσουμε να πετύχουμε μία έντιμη συμφωνία.
Η απάντηση ήταν με δύο βασικά κριτήρια. Το πρώτο ήταν τα ομόλογα του προγράμματος S&P που συνέχισε να κατέχει ο κος. Ντράγκι. Το βλέπαμε απ’ την αρχή ότι το κυπριακό μοντέλο της ασφυξίας και της προσπάθειας να συνθηκολογήσουμε μέσα στην απειλή του κλεισίματος των τραπεζών θα το αντιμετωπίσουμε. Εάν μια κεντρική τράπεζα έρθει να σου κλείσει τις τράπεζες για να δεχθείς ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προπληρώνουν 100% του φόρου του 2016 το 2015, έχεις κάθε δικαίωμα, έχεις υποχρέωση να απαντήσεις σε αυτό, σ’ αυτήν την απίστευτη επιθετική κίνηση λέγοντας ότι εσύ μου έκλεισες τις τράπεζες, εγώ δε μπορώ όμως να αποπληρώσω τα ομόλογα τα οποία σου χρωστώ, είναι ελληνικού δικαίου, θα κάνω μία αναδιάρθρωση αυτών των ομολόγων, δε θα τα κουρέψω.
Αν έκλειναν τις τράπεζες, εάν σου αφαιρέσουν τη ρευστότητα, τότε έχεις σηματοδοτήσει ότι σε δεύτερο στάδιο, μια μέρα μετά, μια βδομάδα μετά, κουρεύεις αυτά τα ομόλογα ή τα στέλνεις στο 2042. Ήταν μεγάλο όπλο αυτό. Αυτό είναι μία υπογραφή Υπουργού, μία υπουργική απόφαση.
Όλο το σύστημα ποσοτικής χαλάρωσης της Ε.Ε. πάνω στο οποίο στηρίζεται η επιβίωση του ευρώ σήμερα, γιατί κακά τα ψέματα το ευρώ θα είχε καταρρεύσει εάν ο κος. Ντράγκι δεν έκοβε 60 δις. το μήνα για να αγοράζει ομόλογα των υπόλοιπων κρατών μελών πλην Ελλάδος.
Ξέρετε ότι η BundesBank, η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας έχει συγκρουστεί αμείλικτα με τον κ. Ντράγκι επ’ αυτού, είναι στα δικαστήρια, είναι στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Νομικά ο κ. Ντράγκι κρατάει το πάνω χέρι υποσχόμενος ότι δε θα υπάρξει καμία αναδιάρθρωση αυτών των χαρτιών που αγοράζει από μέλη-κράτη.
Και ένα ευρώ να αναδιαρθρώναμε εμείς είναι ανοιχτό το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης ανεξάρτητα από την απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, στην κερδοσκοπία όσων πιστεύουν ότι μπορεί η ποσοτική χαλάρωση να καταρρεύσει.
Αυτό ήταν μεγάλο όπλο. Δεν είχα κανένα στόχο να το χρησιμοποιήσω. Ένα όπλο έχει αξία στον βαθμό που δεν το χρησιμοποιείς, αλλά ενώ είχαμε συμφωνήσει πως στην περίπτωση που μας κλείσουν τις τράπεζες θα το χρησιμοποιήσουμε και ότι θα το σηματοδοτούσαμε αυτό τελικά αποδείχτηκε εκ των πραγμάτων ότι αυτή η συμφωνία δεν ήταν σοβαρή γιατί την κρίσιμη στιγμή μειοψήφησα, και τελικά προφανώς ήταν ξεκάθαρο για εμένα εκείνη τη στιγμή εκεί πέρα ότι η ήττα ήταν προδιαγεγραμμένη.
Δεν διανοήθηκα 2ο νόμισμα, αυτό που έλεγα και αρθρογραφούσα από το 13-14 όχι μόνο για την Ελλάδα είναι θα έπρεπε να υπάρχει ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών παράλληλο με των τραπεζών και να σας δώσω ένα πχ. πώς δουλεύει. Αυτά τα 2 εργαλεία. Το παράλληλο σύστημα πληρωμών όχι το παράλληλο νόμισμα. Δύο νομίσματα έχουμε σήμερα.
Στο Plan-X υπήρχε ένα κεφάλαιο για όλα τα μεγάλα ζητήματα, όπως φάρμακα και τρόφιμα. Η εντολή που είχα από τον πρωθυπουργό να υπάρξει όσο το δυνατόν πιο εμπεριστατωμένη μελέτη όλων αυτών των ζητημάτων χωρίς να ξεφύγει αυτό από τα 5-6 άτομα. Για να υπάρξει ενεργοποίηση πρέπει να πάει από μια ομάδα εργασίας 5-6 ατόμων σε μια ομάδα 500 ατόμων. Με το που πας από τα 5 στα 500 άτομα αρχίζουν οι διαρροές. Με το που αρχίζουν οι διαρροές υπάρχει αυτή η αυτοεκπληρούμενη πρόβλεψη. Αυτό που φοβάσαι ότι θα γίνει, γίνεται επειδή το φοβήθηκες και το είπες. Οπότε δεν επέτρεψα ποτέ να πάει αυτό το πόρισμα ή να ακουστεί ότι υπήρχε αυτή η ομάδα πέραν αυτών των 5-6 ατόμων.
Το Eurogroup της Ρίγας
Πηγαίνοντας στη Ρίγα ο πρωθυπουργός ήρθε σε επαφή με εμένα και τον κο Θεοχαράκη με τον οποίο ήμασταν μαζί που με εκπροσωπούσε στο Euro-working Group εκείνη την εποχή. Μου είπε πως είχε μια πολλή καλή επαφή με την κυρία Μέρκελ και με έκανε να αναθαρρήσω γιατί την τελευταία φορά που είχαμε για καλή επαφή με την κα Μέρκελ ήταν πριν την 20η Φεβρουαρίου που είχαμε κατ’ εμέ μια καλή απόφαση. Μου είπε πως θα είναι ήρεμα τα πράγματα στην Ρίγα μην ανησυχείς, είναι μια άτυπη σύνοδος, διαδικαστική και μάλιστα μου είπε κιόλας “Μην μασάτε”.
Το βράδυ πριν από το Eurogroup πήγα στο μπαρ σχεδόν κατά λάθος, έψαχνα έναν συνεργάτη μου και έπεσα πάνω σε μια μάζωξη 8-9-10 ατόμων, ο κ. Κερέ ο κος Τόμσεν, ο κος Μοσκοβισί, διάφοροι. Τους είδα να ασπρίζουν μόνο που με είδαν. Τους λέω χαριτολογώντας “σας έπιασα στα πράσα;”, και υπήρξε μια αμηχανία.
Ενώ άλλες φορές οι σχέσεις μας ήταν πολύ καλές, είχαν παγώσει τόσο πολύ που έφυγα, δεν έδωσα σημασία. Την επόμενη ημέρα όταν ξεκινάει το πρωί το Eurogroup, τότε άρχισαν να με ζώνουν τα φίδια γιατί πρώτη φορά μπαίνω στο Eurogroup και ήταν σχεδόν άδειο. Ήταν ο κος Ντάισελμπλουμ και κάποιοι υπουργοί οικονομικών αλλά όλοι οι κεντρικοί παίχτες δεν ήταν εκεί.
Τρίτο - τέταρτο ήταν το θέμα της Ελλάδος. Με το που λέει “και τώρα μπαίνουμε στο θέμα της Ελλάδος” ανοίγουν οι πόρτες και μπαίνουν όλοι συνεννοημένοι. Εκεί συνειδητοποίησα πως κάτι έχει στηθεί δεν είναι τυχαίο και ήταν εντυπωσιακό αυτό το στήσιμο ως προς την επίθεση που δέχτηκε η ελληνική κυβέρνηση η οποία εκείνη τη στιγμή στο twitter και στα υπόλοιπα socialmedia έβγαινε πως ήταν επίθεση εναντίον μου.
Πρέπει να σας διαβεβαιώσω και έχω την ηχογράφηση αυτού πως δεν υπήρξε ούτε μια κουβέντα εναντίον μου. Ήταν επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Ποια είναι η σημασία από ιστορικής πλευράς όσων ειπώθηκαν;
Πρώτον ήταν η πρώτη φορά που ο κος. Τόμσεν εκπροσωπώντας το ΔΝΤ έκανε μια ιδιαίτερα απαισιόδοξη ανάλυση της ελληνικής οικονομίας που δεν την είχε ξανακάνει πριν, ήταν η πρώτη φορά όπου μάλιστα μας έβγαζε ότι βγαίνουμε με ένα πρωτογενές έλλειμμα της τάξης του 2-3%. Αριθμοί που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα απαιτώντας δημοσιονομικά μέτρα άμεσα της τάξης του 2,5%, 1-1,5% από το ΦΠΑ και 1-1,5% από το ασφαλιστικό. Ήταν με άλλα λόγια για τις ημέρες που περνάμε τώρα, έχει σημασία ότι εκεί ήταν η στιγμή, που μπήκε στην ατζέντα η ενδυνάμωση της λιτότητας μέσα από στοιχεία με κατ’ εμέ ελέγχονται ως απαράδεκτα. Αντίστοιχα σκληροί ήταν και οι υπόλοιποι, όχι τόσο ο κος Ντράγκι και ο κος Μοσχοβισί αλλά αυτό που έχει ενδιαφέρον ήταν το στήσιμο των υπόλοιπων υπουργών οικονομικών οι runers του κου Σόιμπλε, οι οποίοι ξεκινώντας από τον Σλοβάκο και τον Σλοβένο οι οποίοι έθεσαν θέμα Grexit.
Η απάντηση μου ήταν όσο πιο μετριοπαθής μπορούσε να είναι. Ό,τι είχα πει εκεί μέσα είχε διαστρεβλωθεί, ότι είχα κατηγορηθεί, ότι σπαταλούσα το χρόνο, ότι τους έκανα διαλέξεις.
Σε μια κατ’ ιδίαν συνάντηση με ένα στέλεχος του ΥΠΟΙΚ της Αμερικής μου είχε ειπωθεί ότι θα προκύψει μια συστηματική πίεση εναντίον της ελληνικής κυβέρνησης και καθώς έφευγα μου είπε πως θα υπάρξει και μια ενορχηστρωμένη πολιτική διαστρέβλωση των δικών mου τοποθετήσεων.
Εκείνο το βράδυ που γύρισα από τη Ρήγα πήγα κατευθείαν από το αεροδρόμιο στο Μαξίμου. Καθίσαμε οι δυο μας με τον πρωθυπουργό, και δε νομίζω να ενοχληθεί ο ίδιος που το αναφέρω. Του εξήγησα τι έγινε και του είπα “κοίτα Αλέξη, ήλθα από το Τέξας για να βοηθήσω σε μια αυθεντική διαπραγμάτευση. Αν κρίνεις ότι δε βοηθώ και ότι έχω μαζέψει πάνω μου όλα τα πυρά και θα σε διευκόλυνε η απομάκρυνσή μου θα είμαι ο πρώτος που θα υποστηρίξω την απομάκρυνσή μου.”
Απέρριψε μετά βδελυγμίας την παραίτηση και μάλιστα χρησιμοποίησε τη μεταφορά του ξηλωμένου πουλόβερ, λέγοντάς μου ότι αν γίνει αυτό θα ξηλωθεί το πουλόβερ, πάνε να χτυπήσουν εσένα για να αποδυναμώσουν εμένα. Δεν θα γίνει ποτέ αυτό συνεχίζουμε.
Δύο-τρεις μέρες μετά υπήρξε παρέμβαση Ντάϊσελμπλουμ ο οποίος απαίτησε όχι τόσο την απομάκρυνσή μου όσο να αναλάβει τη διαπραγμάτευση ο πρωθυπουργός ο ίδιος. Από εκείνη τη στιγμή η δική μου στάση ήταν η στάση ενός υπουργού ο οποίος παραμένει για να βοηθήσει όσο μπορεί.
Η υποχώρηση
Κάποια στιγμή ο Πρωθυπουργός είχε αποδεχθεί το στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος του 3.5% για την επόμενη δεκαετία, κάτι το οποίο είναι μακροοικονομικά αδύνατον, οδηγεί σε μια αναξιοπιστία τη χώρα. Εάν προσπαθήσουμε να το πετύχουμε θα συνθλίψουμε τον ιδιωτικό τομέα.
Όταν το έμαθα ότι αυτό δόθηκε πίσω από την πλάτη μου έθεσα το ερώτημα στον Πρωθυπουργό. Του είπα “Αλέξη φαντάζομαι ότι ο λόγος που δεν με ρώτησες είναι πως ήξερες ότι θα πω όχι”. Και μου λέει “προφανώς”. Και του λέω “καλά εγώ είμαι αποδυναμωμένος επειδή δεν πιστεύω σε αυτό και πες ότι βάζεις κάποιον άλλον στη θέση μου. Τί περιμένεις ότι θα κερδίσεις, ποιό είναι το δούναι και λαβείν”.
Mου απάντησε ότι θα δώσουμε αυτό για να πάρουμε το χρέος. Πραγματικά δεν έχω πολλά μαλλιά αλλά τότε τράβηξα αυτά που είχα... Ο λόγος που έχεις αναδιάρθρωση χρέους είναι για να έχεις πρωτογενές πλεόνασμα 1-1.5% και μάλιστα χρησιμοποίησα τον όρο ότι αυτά είναι συμπληρωματικά... Δεν είναι ότι παίρνω αυτό για να μου σώσουν εκείνο, η μεταφορά.
Του είπα ότι είναι σαν να είσαι ψαράς και να ρίχνεις αίμα για να διώξεις τον καρχαρία. Γιατί δεν παραιτήθηκα; Πολύ απλά γιατί διέβλεπα ότι παρόλη την λανθασμένη παραχώρηση, δεν μας έδιναν συμφωνία. Ήθελαν την πλήρη κατάρρευση της κυβέρνησης, του ήθους μας , της Άνοιξης των Αθηνών. Ήθελαν τον εξευτελισμό του Αλέξη Τσίπρα και της κυβέρνησής μας. Έκρινα λοιπόν ότι κάποια ο Τσίπρας θα πει ως εδώ. Και εκείνη τη στιγμή θα του ήμουν χρήσιμος και για το παράλληλο σύστημα πληρωμών, για το κούρεμα των ομολόγων.
Την επόμενη ημέρα, μετά από εκείνο το τελεσίγραφο που μου παρέδωσαν στο Eurogroup, που πρέπει να σας πω ήταν μια φρικιαστική στιγμή. Γιατί ο πρωθυπουργός μας ουσιαστικά, αγνοώντας τις δικές μου εισηγήσεις είχε αποδεχθεί σχεδόν όλα. Και παρόλα αυτά μας έδωσαν ένα κείμενο που αποτελείτο από τρία κεφάλαια που δεν άξιζε το χαρτί πάνω στο οποίο ήταν γραμμένο.
Μέσα σε εκείνο το Eurogroup ο κ. Σόϊμπλε διαφώνησε με αυτό το κείμενο, είπε ο ίδιος δεν θα μπορούσε να το περάσει μέσα από την γερμανική Βουλή. Και αυτή το είπε σε απάντηση σε δικό μου ερώτημα. Διαβάζοντας αυτό το κείμενο είδα ότι υπήρχε η πρόβλεψη να αποπληρώσουμε το ΔΝΤ και την ΕΚΤ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο παίρνοντας το μαξιλάρι του ΤΧΣ, αυτά 10.9 δις, ένα κομμάτι από αυτά. Όταν ρώτησα τον Κερέ “και με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών τί θα κάνουμε;”, η απάντησή του ήταν “δεν πειράζει θα τα πάρουμε αργότερα από το ΕΣΜ”. Tότε θέτω θέμα ότι αυτό είναι αδύνατον. Για να έχεις νέο δάνειο από το ESM, θέλεις ένα νέο μνημόνιο, δηλαδή μας βάζετε ένα τρίτο στο δεύτερο.
Προς τιμήν του ο κ. Σόϊμπλε σηκώθηκε και είπε δεν το δέχεται. Θέτω το θέμα στην κα. Λαγκάρντ και της λέω “πιστεύετε ότι αυτό είναι βιώσιμο;”. Προσπάθησε στην αρχή να αμβλύνει τις εντυπώσεις αλλά είπε στο τέλος ότι δεν είναι. Τότε, ο κ. Ντάιζελμπλουμ μου είπε: “ή το αποδέχεσαι τώρα ή κλείνουν οι τράπεζές σου”. Εκείνη τη στιγμή ήταν ένα θλιβερότατο θέαμα της Ευρώπης.
Η απόφαση για το δημοψήφισμα
Την άλλη μέρα ο κ. Τσίπρας μας μάζεψε στις 9 η ώρα το πρωί σε ένα conferenceroom στο ξενοδοχείο όπου για να μας ανακοινώσει ότι αυτό δεν πάει άλλο και θα γυρίσει στην Αθήνα να προκηρύξει δημοψήφισμα.
Και μάλιστα έδωσε εντολή να μείνουμε στις Βρυξέλλες εγώ και ο κ Χουλιαράκης, εντολή να μην υπάρξει καμία συζήτηση για κανέναν έως ότου κάνει το κυβερνητικό συμβούλιο εκείνο το βράδυ το οποίο ήταν ξεκάθαρο πως θα κάνει αυτό. Προφανώς και ξέραμε ότι εκείνη την ώρα θα κλείσουν οι τράπεζες.
Τότε, είχα πλησιάσει τον πρωθυπουργό και του είχα πει “αν θέλεις να υποχωρήσεις, αν θέλεις να υποχωρήσεις να συνθηκολογήσεις κάν’ το. Εγώ διαφωνώ αλλά είσαι ο Πρωθυπουργός της χώρας. Αλλά καν’ το με μια έντιμη ομιλία προς τον ελληνικό λαό. Βγες στην τηλεόραση. Μάλιστα του είχα ετοιμάσει ένα λόγο τον οποίο είχα γράψει με πόνο καρδιάς γιατί δεν θα τον έβγαζα ποτέ”.
Και του είχα πει “Αλέξη δεν πρέπει να σύρουμε τον ελληνικό λαό σε ένα δημοψήφισμα”, γιατί έβλεπα ότι εκεί πήγαινε το πράγμα. Αν δεν είμαστε διατεθειμένοι σε περίπτωση που ο ελληνικός λαός τιμήσει το ΟΧΙ να πάρουμε αυτό το ΟΧΙ και να το μετατρέψουμε σε μια έντιμη συμφωνία. Να πάμε στο δημοψήφισμα ζητώντας το Όχι για να πούμε το ΝΑΙ θα είναι ένα τεράστιο πλήγμα για την Αριστερά.
Η απάντηση ήταν ότι “δεν μπορώ να πω ότι συνθηκολογώ”. Οπότε προχωρήσαμε στο δημοψήφισμα. Ήλπιζα ότι όταν προκηρύχθηκε το δημοψήφισμα θα ήμασταν ξεκάθαροι απέναντι στον ελληνικό λαό.
Όταν τηλεφώνησε ο Ντράγκι και μας είπε ότι μας κόβει τον ELA ήταν πολύ δυσάρεστη στιγμή. Η ένταση, η θλίψη ήταν τεράστια. Η αίσθηση της ευθύνης, πόσο μάλιστα ο Πρωθυπουργός, φαντασθείτε σε τι πίεση βρισκόταν ο πρωθυπουργός της χώρας, όταν οι Ευρωπαίοι εταίροι τον θέτουν ενώπιον ενός απαίσιου διλήμματος μεταξύ ενός Αρμαγεδώνα, εκπαραθύρωση ενός συστήματος τραπεζικού κλειστού για πάντα ή την συνθηκολόγηση σε μια μόνιμη κρίση. Δεν είναι σωστό να κρίνουμε ελαφρά την καρδία τον πρωθυπουργό αυτή τη στιγμή. Μπορεί να διαφώνησα αλλά ήταν δύσκολες στιγμές.
Εγώ έθεσα το θέμα ότι είχαμε συμφωνήσει να κουρέψουμε τα ομόλογα και να θέσουμε σε ισχύ. Εκείνη την ημέρα το παράλληλο σύστημα πληρωμών, ο Πρωθυπουργός το σκέφθηκε, υπήρξε αρνητική αντίδραση πάνω στην πρότασή μου από τον κ. Δραγασάκη. Ο Πρωθυπουργός το σκέφτηκε πολύ συγκροτημένα και τον είδα να προβληματίζεται ιδιαίτερα και τι θα έκανε και τελικά αποφάσισε να πάει με την εισήγηση του κ Δραγασάκη και να απορρίψει τη δική μου.
Όλη αυτήν την περίοδο, από τον Ιανουάριο ως τον Ιούλιο η διαδικασία ήταν συντεταγμένη, συγκροτημένη. Βρισκόμασταν κάθε μέρα στο Μαξίμου. Όταν ήμασταν στην Ελλάδα, υπήρχαν εισηγήσεις κάποιες αρνητικές, κάποιες θετικές, αλλά υπήρχε συλλογική ευθύνη και τελικά ήταν απόφαση του Πρωθυπουργού. Για όλα τα ζητήματα, από την αρχή μέχρι την 5η Ιουλίου που ήμουν εγώ.
«Πίστευα ότι θα κερδίσει το ΝΑΙ»
Εγώ μέχρι και την Κυριακή περίμενα ότι θα κερδίσει το ΝΑΙ . Είναι απίστευτος αυτός ο λαός, να έχεις κλειστές τράπεζες, ένα ολόκληρο σύστημα, μια σιδερόφρακτη τρόικα να σε απειλεί με αρμαγεδόνα, τα μέσα ενημέρωσης να δημιουργούν μια κατάσταση εμφυλιοπολεμική να του λένε ότι δεν θα ξημερώσει επόμενη μέρα, και ο ελληνικός λαός ψήφισε 62%.
Ουσιαστικά, να επανακτήσουμε έλεγχο σε μια διαδικασία η οποία συρρικνώνει την Ελλάδα.
«Το βράδυ του Δημοψηφίσματος το Μαξίμου θρηνούσε»
Το βράδυ του Δημοψηφίσματος είχαμε βγει στους δρόμους με την Δανάη, με τον κόσμο. Νιώθαμε την απίστευτη δυναμική. Νιώσαμε αυτό που είχαμε νιώσει στην συνάντηση της προηγούμενης Παρασκευής, η οποία με εξέπληξε όσον αφορά τον παλμό της. Πρέπει να σας πω ότι όλες οι στενοχώριες, στρες, εξαγνίστηκαν για 1-2 ώρες. Ένιωθα πως κάτι πολύ μεγαλύτερο από εμάς, ως άτομα, συνέβαινε κάτι σημαντικό για την Ευρώπη ολόκληρη. Είπαν όχι στον ορθολογισμό- το τελεσίγραφο.
Όταν μπήκα στο Μαξίμου πριν καν δω κανέναν, πριν συνειδητοποιήσω ότι είδα κάποιον, να αντιληφθώ ότι είδα κάποιον ένιωσα μια ηλεκτρισμένη αρνητικά ατμόσφαιρα, όχι απέναντι μου αλλά και απέναντι μου. Αλλά γενικότερα, η αναντιστοιχία του κλίματος του δρόμου με το Μαξίμου.
Όταν αργότερα είδα τον Πρωθυπουργό, ήμασταν οι δύο μας και τον είδα σε μια συναισθηματική κατάσταση, ψυχολογική, που ήταν εντελώς αναντίστοιχη με αυτά που συνέβαιναν έξω. Μου εκδήλωσε την απόφασή του να συνθηκολογήσει, της αποδοχής αυτών που θα μας έδιναν, παίρνοντας.
Μου μετέφερε ξεκάθαρα την πρόθεσή του την επόμενη ημέρα να γίνει ένα συμβούλιο ώστε να μετατρέψει την δυναμική του δημοψηφίσματος σε μία συμφωνία.
Υπήρχε μια αίσθηση σε εμένα ότι ήθελε να με πείσει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική, ότι μας έχουν εγκαταλείψει και σύντροφοί μας εντός της κυβέρνησης οι οποίοι θέλουν μια οικουμενική κυβέρνηση, η οποία μετατρέπει το όχι σε ναι ουσιαστικά. Υπήρξε μια αίσθηση φόβου, υπήρξε μια αίσθηση παράδοσης. Μου ζήτησε να παραμείνω στην κυβέρνηση σε κάποιο άλλο πόστο.
Του είπα ότι, “Αλέξη γνωρίζεις πολύ καλά ότι δεν με ενδιαφέρει να είμαι υπουργός. Εντάχθηκα για να αλλάξουμε την ρότα αυτού του καραβιού. Το να παραμείνω στο καράβι που πάει στα βράχια μόνο και μόνο για να είμαι μέσα στα πράγματα δεν με ενδιαφέρει. Δεν με ενδιαφέρει να είμαι υπουργός, θα σε διευκολύνω παραιτούμενος. Και ελπίζω ότι μέσα στις επόμενες μέρες θα υπάρξει προσπάθεια να χρησιμοποιήσουμε το 60% για να πετύχουμε τη σταθεροποίηση. Αυτό είναι το βασικό”.
Με αυτό που έχουμε υπογράψει και με αυτό που θα φέρει το ασφαλιστικό που εφαρμόσαμε στο ΦΠΑ, αν είναι δυνατό να βάζεις ΦΠΑ σε αγαθά και υπηρεσίες στο 23%, είναι ένα σύστημα παραμέτρων που δεν λύνεται μέσα στο 3ο μνημόνιο. Είναι ο λόγος που δεν το υπέγραψα και ο λόγος που παραιτήθηκα.
«Απέτυχα»
Νιώθω τεράστια ευθύνη, βεβαίως απέτυχα. Στόχος μου ήταν να αναλάβω την διαπραγμάτευση έτσι ώστε να υπάρξει μία έντιμη συμφωνία, σταθεροποίησης της ελληνικής κοινωνίας ώστε να μπορούμε μετά να έχουμε διαφωνίες μεταξύ μας για το αν θα φορολογηθεί η εργασία το κεφάλαιο κτλ.
Γιατί έτσι όπως είμαστε τώρα δεν υπάρχει καν περιθώριο διαφωνίας. Μεταξύ φιλελεύθερων αριστερών, μαρξιστών κτλ.
Αυτό το πράγμα που λέγεται ελληνική κοινωνική πολιτική οικονομία από το 2010 και μετά δεν είναι βιώσιμο.
Η ευθύνη είναι μεγάλη και θα έκανα αρκετά πράγματα διαφορετικά. Αυτό που δεν θα έκανα διαφορετικό είναι η αποφασιστικότητα με την οποία πίστευα ότι θα έπρεπε να είχα μια σταθερή γραμμή.
Δεν θέλανε συμφωνία, εμείς θέλαμε συμφωνία. Ήμασταν έτοιμοι να κάνουμε πολύ μεγάλους συμβιβασμούς.
Αμέσως πήγα στο Λονδίνο. Μέσα σε μία μέρα είχα τρεις συναντήσεις με πάνω από 300 τραπεζίτες και εκπροσώπους ταμείων στο Λονδίνο. Αυτά την Κυριακή 3 Φεβρουαρίου. Άμεσα, το ελληνικό χρηματιστήριο ανέβηκε 13% και οι ελληνικές μετοχές τουλάχιστον 20%.
Τη μεθεπόμενη μέρα ο κος Ντράγκι και η ΕΚΤ τράβηξαν το waver, χωρίς κανέναν λόγο και αιτία και από τότε ξεκίνησε αυτή η συνειδητοποίηση εκ μέρους μας ότι η ΕΚΤ δεν ήταν μία κεντρική τράπεζα που στόχο είχε να μας βοηθήσει στη σύναψη καλών σχέσεων με τους επενδυτές και στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας που θα οδηγεί σε μια έντιμη συμφωνία.
«Αρνούνταν να απαντήσουν στις προτάσεις μας»
Στις 11 Μαΐου καταθέσαμε από το Υπουργείο Οικονομικών το δικό μας μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, πρόγραμμα δημοσιονομικής πολιτικής το οποίο ήταν συγγραμένο από παράγοντες του Υπουργείου, αλλά ταυτόχρονα από το Τζέφρι Σαξ του Πανεπιστημίου Κολούμπια, από τον λόρδο Μαμόντ, από τον Λάρυ Σάμερς, μια σειρά από πολύ σημαντικούς ανθρώπους που κανένας δε μπορεί να τους κατηγορήσει ότι ήταν ιδιαίτερα αριστεροί μάλιστα.
Σιγή ιχθύος από την άλλη μεριά, πλήρης άρνηση να υπάρξει συζήτηση επ’ αυτού, να μου πουν γιατί το απορρίπτουν. Ταυτόχρονα, συνεχείς διαρροές στους Financial Times, στην WallStreet Journal, στην Καθημερινή και ούτω καθεξής, ότι πηγαίναμε χωρίς προτάσεις. Ενώ συνέβαινε ακριβώς το αντίθετο. Την πρώτη φορά που μας παρουσίασε κάποια πρόταση η Τρόικα ήταν στις 25 Ιουνίου, σε εκείνο το ιδιαίτερα σημαντικό Eurogroup όπου μου παρουσιάστηκε το τελεσίγραφο που αποτελείτο από 3 κεφάλαια, και αυτό τελικά ο Πρωθυπουργός αποφάσισε να θέσει σε δημοψήφισμα και στη κρίση του ελληνικού λαού.
«Γιατί ηχογραφούσα τα Eurogroup»
Έχω ηχογραφήσει όλα τα Eurogroup εκτός από το πρώτο. Το πρώτο κράτησε πάνω από 10 ώρες. Επειδή ήταν και το βάπτισμα του πυρός και ήταν ένα ιδιαίτερα έντονο Eurogroup, όπου έφτανες στα όρια της σωματικής εξόντωσης, συνειδητοποίησα ότι εάν πάω στο ελληνικό κοινοβούλιο, στη Βουλή και μου ζητηθεί να απαντήσω σε συγκεκριμένα ερωτήματα, δεν θυμόμουν, ήταν αδύνατο. Ζήτησα από τη μόνιμη ελληνική αντιπροσωπεία, να μου δώσει πρακτικά και τότε συνειδητοποίησα με απίστευτη έκπληξη ότι δεν κρατούνται πρακτικά.
Ήταν ηθική μου υποχρέωση ως ΥΠΟΙΚ μιας χώρας, η οποία βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού να μπορώ να απαντώ στα ερωτήματα του Πρωθυπουργού, των συναδέλφων στο Υπουργικό συμβούλιο, των βουλευτών και των δημοσιογράφων στο τι είπε ποιος.
Οπότε είχα υποχρέωση να τα ηχογραφώ. Νομίζω ότι όλοι ηχογραφούν, αν δεν το κάνουν πράττουν πάρα πολύ άσχημα. Δεν έχω στόχο να τα χρησιμοποιήσω προς το παρόν.
Ο εκνευρισμός του Σόιμπλε
Στη διάρκεια του Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου είχαμε ένα μοναδικό φαινόμενα. Ήταν η πρώτη φορά που ο κος Σόιμπλε μίλησε 22 φορές. Ο κος Σόιμπλε στα Eurogroup περιμένει να μιλήσουν πρώτα άλλοι ΥΠΟΙΚ οι οποίοι αν θέλετε έχουν μια ευγενή άμιλλα μεταξύ τους για το ποιος θα γίνει πιο αρεστός στον κ. Σόιμπλε και μετά βγαίνει ο κος Σόιμπλε σαν stateman.
Μιλάει ήρεμα, γαλήνια, με τον τρόπο του. Στο συγκεκριμένο Eurogroup μίλησε πρώτος και μίλησε τελευταίος και σας διαβεβαιώ ότι αυτές τις 22 φορές που μίλησε, κάθε φορά που μιλούσε ήταν και λιγότερο πειστικός και περισσότερο εκνευρισμένος.
Ο λόγος ήταν ότι ο κος Ντάισελμπλουμπ ξεκάθαρα είχε προσυμφωνήσει με την κα Μέρκελ ότι θα μας δώσει αυτό που ζητούσαμε. Ένα κοινό ανακοινωθέν του Eurogroup, στο οποίο να αναγνωρίζεται, να μην υπάρχει αναφορά στο Μνημόνιο, να αναγνωρίζεται ότι θα κριθεί η ελληνική κυβέρνηση από ένα κατάλογο μεταρρυθμίσεων που θα είναι αποτέλεσμα συγκερασμού. Αυτή ήταν η μεγάλη επιτυχία της 20ης Φεβρουαρίου, η οποία αναιρέθηκε 4 μέρες μετά. Η συμφωνία, να σας θυμίσω, έλεγε θα έχουμε στείλει στους Θεσμούς τον κατάλογο των μεταρρυθμίσεων που εμείς προτείνουμε.
Γυρίσαμε 20 του μηνός και σηκώσαμε τα μανίκια δύο-τρεις άνθρωποι, γιατί σε αυτές τις περιπτώσεις όταν πρέπει εντός 48 ωρών να φτιάξεις ένα κατάλογο μεταρρυθμίσεων πάνω στον οποίο θα δεσμευθεί η χώρα. Ήμασταν δύο-τρεις άνθρωποι σε συνεχή ανοιχτή ακρόαση, επικοινωνία, e-mails, με του εκπροσώπους της παλιάς Τρόικας
Ξεκινάει το tele-conference, στο οποίο ήμουν μόνος μου στο γραφείο μου. Είχα την εντύπωση στο πνεύμα της συμφωνίας ότι θα ήταν ένα διαδικαστικό τηλεφώνημα tele-conference, στο οποίο οι θεσμοί θα συμφωνούσαν με αυτό που είχαμε ήδη συμφωνήσει. Ο κος Ντάισελμπλουμ είχε πει στο τέλος του Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου ότι δε θα γίνει καμία συζήτηση επί της ουσίας σε αυτό το tele-conference, ήταν ένα τυπικό βήμα και εγώ προσανατολιζόμουν στην επόμενη μέρα της σκληρής διαπραγμάτευσης και της σκληρής δουλειάς, έτσι ώστε αυτές οι μερικές σελίδες, ο κατάλογος των μεταρρυθμίσεων να αποκτήσουν σάρκα και οστά.
Δυστυχώς οι εκπρόσωποι των τριών θεσμών, ο κος Μοσκοβισί, ο κος Ντράγκι, η κα Λαγκάρντ, συνεννοημένοι προφανώς, γιατί υπήρχε πλήρης σύμπτωση ακόμα και φραστική ξεκίνησαν να λένε ότι ναι συμφωνούμε, ότι αυτός ο κατάλογος είναι αποδεκτός, αλλά δεν υποκαθιστά το μνημόνιο. Εκείνη τη στιγμή, όταν μου δόθηκε ο λόγος, απέρριψα αυτήν την άποψη. Είπα ότι ο μόνος λόγος που δεν επήλθε συμφωνία στο πρώτο Eurogroup και στο δεύτερο και χρειάστηκε το τρίτο της 20ης Φεβρουαρίου ήταν ότι εμείς επιμέναμε ότι πρέπει ο νέος κατάλογος που θα συμφωνήσουμε από κοινού να είναι η νέα βάση.
Εάν είναι να προστεθεί αυτό στο προηγούμενο μνημόνιο, τότε ποιός ο λόγος, γιατί χάσαμε όλες αυτές τις μέρες, όλες αυτές τις βδομάδες. Διότι η ελληνική κυβέρνηση απορρίπτει αυτήν την παρέμβαση και την επαναφορά του M.O.U, τη φραστική από τους 3 εκπροσώπους γιατί δε συνάδει ούτε με το γράμμα, ούτε με το πνεύμα της 20ης. Εκείνη τη στιγμή είχα μια πάρα, πάρα πολύ μεγάλη απόφαση να λάβω. Δεν υπήρχε ο Πρωθυπουργός.
Την επόμενη από την 24η Φεβρουαρίου ξεκινάει καταστρατήγηση από την μεριά της Τρόικας των συμφωνηθέντων, καταρχάς ζήτησαν αμέσως να έρχονται οι ορδές της τρόϊκας σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
Το plan-X
Πρέπει να υπάρξει ένας σημαντικός διαχωρισμός μεταξύ αυτό που αναφέρεται ως plan b, το οποίο εμείς το λέγαμε plan x. Επικεφαλής ήμουν εγώ, δε θέλω να αναφερθώ στα ονόματα και δε θα αναφερθώ για ένα συγκεκριμένο λόγο.
Τα κείμενα, τα οποία παρήχθησαν στο πλαίσιο της προσπάθειας και η σύσταση αυτής της ομάδας νομίζω είναι ζήτημα του Πρωθυπουργού να το ανακοινώσει στον Τύπο, εάν και όποτε κρίνει.
Αυτό ήταν το πλάνο στην περίπτωση που ο κος Σόϊμπλε και άλλοι, όπως ο ΥΠΟΙΚ της Σλοβακίας, της Φινλανδίας, που συνεχώς απειλούσαν με εκπαραθύρωση της Ελλάδας από το ευρώ, όχι μόνο εμάς, και τον κ. Βενιζέλο.
Σε περίπτωση που παρανόμως προσπαθούσαν να μας εκδιώξουν, εκπαραθυρώσουν, πώς θα αντιδρούσαμε. Αυτό είναι το plan x. Tώρα αυτό δεν έχει καμία σχέση με τα εργαλεία τα οποία θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε για να βελτιώσουμε τη διαπραγματευτική μας θέση απέναντι στον κ. Ντράγκι, απέναντι στην κα. Λαγκάρντ.
Το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έχει σχέδιο σε περίπτωση εισβολής, δε σημαίνει ότι το θέλει.
«Αναζητήσαμε κεφάλαια από Κίνα και Ρωσία»
Έγινε προσπάθεια να βρεθούν κεφάλαια από Ρωσία ή Κίνα και αυτό δεν είναι κάτι το μεμπτό. Δεν υπάρχει χώρα στην Ε.Ε. η οποία να μην προσπαθεί να βρει πόρους όταν τους έχει ανάγκη, ούτε είναι και παράνομο, ούτε είναι και πρόβλημα, ούτε και θα έπρεπε να είναι ζήτημα της διαπραγμάτευσης. Δηλαδή και συμφωνία να είχαμε με την Τρόικα και με την Ε.Ε. γιατί να μη ψάξουμε να βρούμε επενδυτικά κεφάλαια.
Μια χώρα η οποία δεν έχει πρόσβαση στις αγορές από το 2010 ουσιαστικά έχει υποχρέωση να βρει πρόσβαση σε πιθανές πηγές δανεισμού.
Εγώ δεν είχα καμία απολύτως επαφή με τη ρωσική διάσταση των πραγμάτων, με την οποία ήμουν ιδιαίτερα αρνητικός. Φαινόταν λάθος η οποιαδήποτε προσπάθεια να πάρουμε χρήματα απ’ τον Βλάντιμιρ Πούτιν.
Είχα πει στον Πρωθυπουργό ότι αν παίρνουμε 5 δις. για τον αγωγό τί να τα κάνουμε; Θα τα βάλουμε στον κοινό λογαριασμό κράτους και Εθνικής Τράπεζας; Αμέσως η ΤΡΟΙΚΑ θα ξέρει ότι έχουμε άλλα 5 δις και απλά θα καθυστερήσει και άλλο τη διαπραγμάτευση μέχρι να εξαντληθούν μέσα από τις αποπληρωμές μας στο Δ.Ν.Τ..
Η Κίνα είναι μία εντελώς διαφορετική περίπτωση. Θέλω να σας θυμίσω ότι τις πρώτες μέρες που ήμουν Υπουργός πήγα στον Πειραιά, επισκέφθηκα το γραφείο της COSCO, για να σηματοδοτήσω ότι το Υπουργείο Οικονομικών επί υπουργίας μου είναι ανοικτό στους επενδυτές και να σηματοδοτήσω ότι σε καμία περίπτωση δεν είμαστε καταρχήν αντίθετοι στην ιδιωτικοποίηση.
Το τηλεφώνημα από το Βερολίνο…
Κάποια στιγμή ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, ο κύριος Δραγασάκης, στο πλαίσιο αυτών των συμφωνιών, των άτυπων συμφωνιών που είχαμε κάνει πήγε στο Πεκίνο. Υπήρξε μία άτυπη συμφωνία για άμεσες επενδύσεις, σε συγκεκριμένους τομείς και παράλληλα μία πιστωτική για την ελληνική κυβέρνηση σε περίπτωση που εμείς αρχίσουμε να εκδίδουμε ομόλογα έτσι ώστε να γίνει σταδιακά η είσοδός μας στις αγορές
Ο κος. Ντράγκι στις 4 Φεβρουαρίου τράβηξε το waver με έναν τρόπο που ήταν προκλητικός κατ’ εμέ δεδομένου ότι είχαμε μόλις καταφέρει να σταθεροποιήσουμε το χρηματιστήριο. Ο κος. Ντράγκι μου έλεγε συστηματικά ότι με το που θα δείξετε ότι έχετε τη δυνατότητα να δανείζεστε εκτός Ελλάδας, τότε αμέσως το waver θα το επαναφέρουμε. Είχε υποσχεθεί μάλιστα ότι θα το επαναφέρει και μετά τη συμφωνία της 28ης Φεβρουαρίου, δεν το έκανε. Στόχος μας λοιπόν ήταν να δείξουμε ότι η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να συνάψει πιστωτικές συμφωνίες με άλλες χώρες έτσι ώστε να αυξήσουμε την πίεση στην ΕΚΤ να κάνει το καθήκον της ουσιαστικά. Αυτή η συμφωνία επήλθε, ανετράπη όμως, με ένα τηλεφώνημα από το Βερολίνο στο Πεκίνο.
Το... όπλο
Έξι μήνες πριν κερδίσουμε τις εκλογές ο Πρωθυπουργός και ο κ. Δραγασάκης μου έθεταν το ερώτημα πώς μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι θα έχουμε την απαραίτητη διαπραγματευτική ισχύ για να μπορέσουμε να πετύχουμε μία έντιμη συμφωνία.
Η απάντηση ήταν με δύο βασικά κριτήρια. Το πρώτο ήταν τα ομόλογα του προγράμματος S&P που συνέχισε να κατέχει ο κος. Ντράγκι. Το βλέπαμε απ’ την αρχή ότι το κυπριακό μοντέλο της ασφυξίας και της προσπάθειας να συνθηκολογήσουμε μέσα στην απειλή του κλεισίματος των τραπεζών θα το αντιμετωπίσουμε. Εάν μια κεντρική τράπεζα έρθει να σου κλείσει τις τράπεζες για να δεχθείς ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προπληρώνουν 100% του φόρου του 2016 το 2015, έχεις κάθε δικαίωμα, έχεις υποχρέωση να απαντήσεις σε αυτό, σ’ αυτήν την απίστευτη επιθετική κίνηση λέγοντας ότι εσύ μου έκλεισες τις τράπεζες, εγώ δε μπορώ όμως να αποπληρώσω τα ομόλογα τα οποία σου χρωστώ, είναι ελληνικού δικαίου, θα κάνω μία αναδιάρθρωση αυτών των ομολόγων, δε θα τα κουρέψω.
Αν έκλειναν τις τράπεζες, εάν σου αφαιρέσουν τη ρευστότητα, τότε έχεις σηματοδοτήσει ότι σε δεύτερο στάδιο, μια μέρα μετά, μια βδομάδα μετά, κουρεύεις αυτά τα ομόλογα ή τα στέλνεις στο 2042. Ήταν μεγάλο όπλο αυτό. Αυτό είναι μία υπογραφή Υπουργού, μία υπουργική απόφαση.
Όλο το σύστημα ποσοτικής χαλάρωσης της Ε.Ε. πάνω στο οποίο στηρίζεται η επιβίωση του ευρώ σήμερα, γιατί κακά τα ψέματα το ευρώ θα είχε καταρρεύσει εάν ο κος. Ντράγκι δεν έκοβε 60 δις. το μήνα για να αγοράζει ομόλογα των υπόλοιπων κρατών μελών πλην Ελλάδος.
Ξέρετε ότι η BundesBank, η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας έχει συγκρουστεί αμείλικτα με τον κ. Ντράγκι επ’ αυτού, είναι στα δικαστήρια, είναι στο ευρωπαϊκό δικαστήριο. Νομικά ο κ. Ντράγκι κρατάει το πάνω χέρι υποσχόμενος ότι δε θα υπάρξει καμία αναδιάρθρωση αυτών των χαρτιών που αγοράζει από μέλη-κράτη.
Και ένα ευρώ να αναδιαρθρώναμε εμείς είναι ανοιχτό το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης ανεξάρτητα από την απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, στην κερδοσκοπία όσων πιστεύουν ότι μπορεί η ποσοτική χαλάρωση να καταρρεύσει.
Αυτό ήταν μεγάλο όπλο. Δεν είχα κανένα στόχο να το χρησιμοποιήσω. Ένα όπλο έχει αξία στον βαθμό που δεν το χρησιμοποιείς, αλλά ενώ είχαμε συμφωνήσει πως στην περίπτωση που μας κλείσουν τις τράπεζες θα το χρησιμοποιήσουμε και ότι θα το σηματοδοτούσαμε αυτό τελικά αποδείχτηκε εκ των πραγμάτων ότι αυτή η συμφωνία δεν ήταν σοβαρή γιατί την κρίσιμη στιγμή μειοψήφησα, και τελικά προφανώς ήταν ξεκάθαρο για εμένα εκείνη τη στιγμή εκεί πέρα ότι η ήττα ήταν προδιαγεγραμμένη.
Δεν διανοήθηκα 2ο νόμισμα, αυτό που έλεγα και αρθρογραφούσα από το 13-14 όχι μόνο για την Ελλάδα είναι θα έπρεπε να υπάρχει ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών παράλληλο με των τραπεζών και να σας δώσω ένα πχ. πώς δουλεύει. Αυτά τα 2 εργαλεία. Το παράλληλο σύστημα πληρωμών όχι το παράλληλο νόμισμα. Δύο νομίσματα έχουμε σήμερα.
Στο Plan-X υπήρχε ένα κεφάλαιο για όλα τα μεγάλα ζητήματα, όπως φάρμακα και τρόφιμα. Η εντολή που είχα από τον πρωθυπουργό να υπάρξει όσο το δυνατόν πιο εμπεριστατωμένη μελέτη όλων αυτών των ζητημάτων χωρίς να ξεφύγει αυτό από τα 5-6 άτομα. Για να υπάρξει ενεργοποίηση πρέπει να πάει από μια ομάδα εργασίας 5-6 ατόμων σε μια ομάδα 500 ατόμων. Με το που πας από τα 5 στα 500 άτομα αρχίζουν οι διαρροές. Με το που αρχίζουν οι διαρροές υπάρχει αυτή η αυτοεκπληρούμενη πρόβλεψη. Αυτό που φοβάσαι ότι θα γίνει, γίνεται επειδή το φοβήθηκες και το είπες. Οπότε δεν επέτρεψα ποτέ να πάει αυτό το πόρισμα ή να ακουστεί ότι υπήρχε αυτή η ομάδα πέραν αυτών των 5-6 ατόμων.
Το Eurogroup της Ρίγας
Πηγαίνοντας στη Ρίγα ο πρωθυπουργός ήρθε σε επαφή με εμένα και τον κο Θεοχαράκη με τον οποίο ήμασταν μαζί που με εκπροσωπούσε στο Euro-working Group εκείνη την εποχή. Μου είπε πως είχε μια πολλή καλή επαφή με την κυρία Μέρκελ και με έκανε να αναθαρρήσω γιατί την τελευταία φορά που είχαμε για καλή επαφή με την κα Μέρκελ ήταν πριν την 20η Φεβρουαρίου που είχαμε κατ’ εμέ μια καλή απόφαση. Μου είπε πως θα είναι ήρεμα τα πράγματα στην Ρίγα μην ανησυχείς, είναι μια άτυπη σύνοδος, διαδικαστική και μάλιστα μου είπε κιόλας “Μην μασάτε”.
Το βράδυ πριν από το Eurogroup πήγα στο μπαρ σχεδόν κατά λάθος, έψαχνα έναν συνεργάτη μου και έπεσα πάνω σε μια μάζωξη 8-9-10 ατόμων, ο κ. Κερέ ο κος Τόμσεν, ο κος Μοσκοβισί, διάφοροι. Τους είδα να ασπρίζουν μόνο που με είδαν. Τους λέω χαριτολογώντας “σας έπιασα στα πράσα;”, και υπήρξε μια αμηχανία.
Ενώ άλλες φορές οι σχέσεις μας ήταν πολύ καλές, είχαν παγώσει τόσο πολύ που έφυγα, δεν έδωσα σημασία. Την επόμενη ημέρα όταν ξεκινάει το πρωί το Eurogroup, τότε άρχισαν να με ζώνουν τα φίδια γιατί πρώτη φορά μπαίνω στο Eurogroup και ήταν σχεδόν άδειο. Ήταν ο κος Ντάισελμπλουμ και κάποιοι υπουργοί οικονομικών αλλά όλοι οι κεντρικοί παίχτες δεν ήταν εκεί.
Τρίτο - τέταρτο ήταν το θέμα της Ελλάδος. Με το που λέει “και τώρα μπαίνουμε στο θέμα της Ελλάδος” ανοίγουν οι πόρτες και μπαίνουν όλοι συνεννοημένοι. Εκεί συνειδητοποίησα πως κάτι έχει στηθεί δεν είναι τυχαίο και ήταν εντυπωσιακό αυτό το στήσιμο ως προς την επίθεση που δέχτηκε η ελληνική κυβέρνηση η οποία εκείνη τη στιγμή στο twitter και στα υπόλοιπα socialmedia έβγαινε πως ήταν επίθεση εναντίον μου.
Πρέπει να σας διαβεβαιώσω και έχω την ηχογράφηση αυτού πως δεν υπήρξε ούτε μια κουβέντα εναντίον μου. Ήταν επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Ποια είναι η σημασία από ιστορικής πλευράς όσων ειπώθηκαν;
Πρώτον ήταν η πρώτη φορά που ο κος. Τόμσεν εκπροσωπώντας το ΔΝΤ έκανε μια ιδιαίτερα απαισιόδοξη ανάλυση της ελληνικής οικονομίας που δεν την είχε ξανακάνει πριν, ήταν η πρώτη φορά όπου μάλιστα μας έβγαζε ότι βγαίνουμε με ένα πρωτογενές έλλειμμα της τάξης του 2-3%. Αριθμοί που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα απαιτώντας δημοσιονομικά μέτρα άμεσα της τάξης του 2,5%, 1-1,5% από το ΦΠΑ και 1-1,5% από το ασφαλιστικό. Ήταν με άλλα λόγια για τις ημέρες που περνάμε τώρα, έχει σημασία ότι εκεί ήταν η στιγμή, που μπήκε στην ατζέντα η ενδυνάμωση της λιτότητας μέσα από στοιχεία με κατ’ εμέ ελέγχονται ως απαράδεκτα. Αντίστοιχα σκληροί ήταν και οι υπόλοιποι, όχι τόσο ο κος Ντράγκι και ο κος Μοσχοβισί αλλά αυτό που έχει ενδιαφέρον ήταν το στήσιμο των υπόλοιπων υπουργών οικονομικών οι runers του κου Σόιμπλε, οι οποίοι ξεκινώντας από τον Σλοβάκο και τον Σλοβένο οι οποίοι έθεσαν θέμα Grexit.
Η απάντηση μου ήταν όσο πιο μετριοπαθής μπορούσε να είναι. Ό,τι είχα πει εκεί μέσα είχε διαστρεβλωθεί, ότι είχα κατηγορηθεί, ότι σπαταλούσα το χρόνο, ότι τους έκανα διαλέξεις.
Σε μια κατ’ ιδίαν συνάντηση με ένα στέλεχος του ΥΠΟΙΚ της Αμερικής μου είχε ειπωθεί ότι θα προκύψει μια συστηματική πίεση εναντίον της ελληνικής κυβέρνησης και καθώς έφευγα μου είπε πως θα υπάρξει και μια ενορχηστρωμένη πολιτική διαστρέβλωση των δικών mου τοποθετήσεων.
Εκείνο το βράδυ που γύρισα από τη Ρήγα πήγα κατευθείαν από το αεροδρόμιο στο Μαξίμου. Καθίσαμε οι δυο μας με τον πρωθυπουργό, και δε νομίζω να ενοχληθεί ο ίδιος που το αναφέρω. Του εξήγησα τι έγινε και του είπα “κοίτα Αλέξη, ήλθα από το Τέξας για να βοηθήσω σε μια αυθεντική διαπραγμάτευση. Αν κρίνεις ότι δε βοηθώ και ότι έχω μαζέψει πάνω μου όλα τα πυρά και θα σε διευκόλυνε η απομάκρυνσή μου θα είμαι ο πρώτος που θα υποστηρίξω την απομάκρυνσή μου.”
Απέρριψε μετά βδελυγμίας την παραίτηση και μάλιστα χρησιμοποίησε τη μεταφορά του ξηλωμένου πουλόβερ, λέγοντάς μου ότι αν γίνει αυτό θα ξηλωθεί το πουλόβερ, πάνε να χτυπήσουν εσένα για να αποδυναμώσουν εμένα. Δεν θα γίνει ποτέ αυτό συνεχίζουμε.
Δύο-τρεις μέρες μετά υπήρξε παρέμβαση Ντάϊσελμπλουμ ο οποίος απαίτησε όχι τόσο την απομάκρυνσή μου όσο να αναλάβει τη διαπραγμάτευση ο πρωθυπουργός ο ίδιος. Από εκείνη τη στιγμή η δική μου στάση ήταν η στάση ενός υπουργού ο οποίος παραμένει για να βοηθήσει όσο μπορεί.
Η υποχώρηση
Κάποια στιγμή ο Πρωθυπουργός είχε αποδεχθεί το στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος του 3.5% για την επόμενη δεκαετία, κάτι το οποίο είναι μακροοικονομικά αδύνατον, οδηγεί σε μια αναξιοπιστία τη χώρα. Εάν προσπαθήσουμε να το πετύχουμε θα συνθλίψουμε τον ιδιωτικό τομέα.
Όταν το έμαθα ότι αυτό δόθηκε πίσω από την πλάτη μου έθεσα το ερώτημα στον Πρωθυπουργό. Του είπα “Αλέξη φαντάζομαι ότι ο λόγος που δεν με ρώτησες είναι πως ήξερες ότι θα πω όχι”. Και μου λέει “προφανώς”. Και του λέω “καλά εγώ είμαι αποδυναμωμένος επειδή δεν πιστεύω σε αυτό και πες ότι βάζεις κάποιον άλλον στη θέση μου. Τί περιμένεις ότι θα κερδίσεις, ποιό είναι το δούναι και λαβείν”.
Mου απάντησε ότι θα δώσουμε αυτό για να πάρουμε το χρέος. Πραγματικά δεν έχω πολλά μαλλιά αλλά τότε τράβηξα αυτά που είχα... Ο λόγος που έχεις αναδιάρθρωση χρέους είναι για να έχεις πρωτογενές πλεόνασμα 1-1.5% και μάλιστα χρησιμοποίησα τον όρο ότι αυτά είναι συμπληρωματικά... Δεν είναι ότι παίρνω αυτό για να μου σώσουν εκείνο, η μεταφορά.
Του είπα ότι είναι σαν να είσαι ψαράς και να ρίχνεις αίμα για να διώξεις τον καρχαρία. Γιατί δεν παραιτήθηκα; Πολύ απλά γιατί διέβλεπα ότι παρόλη την λανθασμένη παραχώρηση, δεν μας έδιναν συμφωνία. Ήθελαν την πλήρη κατάρρευση της κυβέρνησης, του ήθους μας , της Άνοιξης των Αθηνών. Ήθελαν τον εξευτελισμό του Αλέξη Τσίπρα και της κυβέρνησής μας. Έκρινα λοιπόν ότι κάποια ο Τσίπρας θα πει ως εδώ. Και εκείνη τη στιγμή θα του ήμουν χρήσιμος και για το παράλληλο σύστημα πληρωμών, για το κούρεμα των ομολόγων.
Την επόμενη ημέρα, μετά από εκείνο το τελεσίγραφο που μου παρέδωσαν στο Eurogroup, που πρέπει να σας πω ήταν μια φρικιαστική στιγμή. Γιατί ο πρωθυπουργός μας ουσιαστικά, αγνοώντας τις δικές μου εισηγήσεις είχε αποδεχθεί σχεδόν όλα. Και παρόλα αυτά μας έδωσαν ένα κείμενο που αποτελείτο από τρία κεφάλαια που δεν άξιζε το χαρτί πάνω στο οποίο ήταν γραμμένο.
Μέσα σε εκείνο το Eurogroup ο κ. Σόϊμπλε διαφώνησε με αυτό το κείμενο, είπε ο ίδιος δεν θα μπορούσε να το περάσει μέσα από την γερμανική Βουλή. Και αυτή το είπε σε απάντηση σε δικό μου ερώτημα. Διαβάζοντας αυτό το κείμενο είδα ότι υπήρχε η πρόβλεψη να αποπληρώσουμε το ΔΝΤ και την ΕΚΤ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο παίρνοντας το μαξιλάρι του ΤΧΣ, αυτά 10.9 δις, ένα κομμάτι από αυτά. Όταν ρώτησα τον Κερέ “και με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών τί θα κάνουμε;”, η απάντησή του ήταν “δεν πειράζει θα τα πάρουμε αργότερα από το ΕΣΜ”. Tότε θέτω θέμα ότι αυτό είναι αδύνατον. Για να έχεις νέο δάνειο από το ESM, θέλεις ένα νέο μνημόνιο, δηλαδή μας βάζετε ένα τρίτο στο δεύτερο.
Προς τιμήν του ο κ. Σόϊμπλε σηκώθηκε και είπε δεν το δέχεται. Θέτω το θέμα στην κα. Λαγκάρντ και της λέω “πιστεύετε ότι αυτό είναι βιώσιμο;”. Προσπάθησε στην αρχή να αμβλύνει τις εντυπώσεις αλλά είπε στο τέλος ότι δεν είναι. Τότε, ο κ. Ντάιζελμπλουμ μου είπε: “ή το αποδέχεσαι τώρα ή κλείνουν οι τράπεζές σου”. Εκείνη τη στιγμή ήταν ένα θλιβερότατο θέαμα της Ευρώπης.
Η απόφαση για το δημοψήφισμα
Την άλλη μέρα ο κ. Τσίπρας μας μάζεψε στις 9 η ώρα το πρωί σε ένα conferenceroom στο ξενοδοχείο όπου για να μας ανακοινώσει ότι αυτό δεν πάει άλλο και θα γυρίσει στην Αθήνα να προκηρύξει δημοψήφισμα.
Και μάλιστα έδωσε εντολή να μείνουμε στις Βρυξέλλες εγώ και ο κ Χουλιαράκης, εντολή να μην υπάρξει καμία συζήτηση για κανέναν έως ότου κάνει το κυβερνητικό συμβούλιο εκείνο το βράδυ το οποίο ήταν ξεκάθαρο πως θα κάνει αυτό. Προφανώς και ξέραμε ότι εκείνη την ώρα θα κλείσουν οι τράπεζες.
Τότε, είχα πλησιάσει τον πρωθυπουργό και του είχα πει “αν θέλεις να υποχωρήσεις, αν θέλεις να υποχωρήσεις να συνθηκολογήσεις κάν’ το. Εγώ διαφωνώ αλλά είσαι ο Πρωθυπουργός της χώρας. Αλλά καν’ το με μια έντιμη ομιλία προς τον ελληνικό λαό. Βγες στην τηλεόραση. Μάλιστα του είχα ετοιμάσει ένα λόγο τον οποίο είχα γράψει με πόνο καρδιάς γιατί δεν θα τον έβγαζα ποτέ”.
Και του είχα πει “Αλέξη δεν πρέπει να σύρουμε τον ελληνικό λαό σε ένα δημοψήφισμα”, γιατί έβλεπα ότι εκεί πήγαινε το πράγμα. Αν δεν είμαστε διατεθειμένοι σε περίπτωση που ο ελληνικός λαός τιμήσει το ΟΧΙ να πάρουμε αυτό το ΟΧΙ και να το μετατρέψουμε σε μια έντιμη συμφωνία. Να πάμε στο δημοψήφισμα ζητώντας το Όχι για να πούμε το ΝΑΙ θα είναι ένα τεράστιο πλήγμα για την Αριστερά.
Η απάντηση ήταν ότι “δεν μπορώ να πω ότι συνθηκολογώ”. Οπότε προχωρήσαμε στο δημοψήφισμα. Ήλπιζα ότι όταν προκηρύχθηκε το δημοψήφισμα θα ήμασταν ξεκάθαροι απέναντι στον ελληνικό λαό.
Όταν τηλεφώνησε ο Ντράγκι και μας είπε ότι μας κόβει τον ELA ήταν πολύ δυσάρεστη στιγμή. Η ένταση, η θλίψη ήταν τεράστια. Η αίσθηση της ευθύνης, πόσο μάλιστα ο Πρωθυπουργός, φαντασθείτε σε τι πίεση βρισκόταν ο πρωθυπουργός της χώρας, όταν οι Ευρωπαίοι εταίροι τον θέτουν ενώπιον ενός απαίσιου διλήμματος μεταξύ ενός Αρμαγεδώνα, εκπαραθύρωση ενός συστήματος τραπεζικού κλειστού για πάντα ή την συνθηκολόγηση σε μια μόνιμη κρίση. Δεν είναι σωστό να κρίνουμε ελαφρά την καρδία τον πρωθυπουργό αυτή τη στιγμή. Μπορεί να διαφώνησα αλλά ήταν δύσκολες στιγμές.
Εγώ έθεσα το θέμα ότι είχαμε συμφωνήσει να κουρέψουμε τα ομόλογα και να θέσουμε σε ισχύ. Εκείνη την ημέρα το παράλληλο σύστημα πληρωμών, ο Πρωθυπουργός το σκέφθηκε, υπήρξε αρνητική αντίδραση πάνω στην πρότασή μου από τον κ. Δραγασάκη. Ο Πρωθυπουργός το σκέφτηκε πολύ συγκροτημένα και τον είδα να προβληματίζεται ιδιαίτερα και τι θα έκανε και τελικά αποφάσισε να πάει με την εισήγηση του κ Δραγασάκη και να απορρίψει τη δική μου.
Όλη αυτήν την περίοδο, από τον Ιανουάριο ως τον Ιούλιο η διαδικασία ήταν συντεταγμένη, συγκροτημένη. Βρισκόμασταν κάθε μέρα στο Μαξίμου. Όταν ήμασταν στην Ελλάδα, υπήρχαν εισηγήσεις κάποιες αρνητικές, κάποιες θετικές, αλλά υπήρχε συλλογική ευθύνη και τελικά ήταν απόφαση του Πρωθυπουργού. Για όλα τα ζητήματα, από την αρχή μέχρι την 5η Ιουλίου που ήμουν εγώ.
«Πίστευα ότι θα κερδίσει το ΝΑΙ»
Εγώ μέχρι και την Κυριακή περίμενα ότι θα κερδίσει το ΝΑΙ . Είναι απίστευτος αυτός ο λαός, να έχεις κλειστές τράπεζες, ένα ολόκληρο σύστημα, μια σιδερόφρακτη τρόικα να σε απειλεί με αρμαγεδόνα, τα μέσα ενημέρωσης να δημιουργούν μια κατάσταση εμφυλιοπολεμική να του λένε ότι δεν θα ξημερώσει επόμενη μέρα, και ο ελληνικός λαός ψήφισε 62%.
Ουσιαστικά, να επανακτήσουμε έλεγχο σε μια διαδικασία η οποία συρρικνώνει την Ελλάδα.
«Το βράδυ του Δημοψηφίσματος το Μαξίμου θρηνούσε»
Το βράδυ του Δημοψηφίσματος είχαμε βγει στους δρόμους με την Δανάη, με τον κόσμο. Νιώθαμε την απίστευτη δυναμική. Νιώσαμε αυτό που είχαμε νιώσει στην συνάντηση της προηγούμενης Παρασκευής, η οποία με εξέπληξε όσον αφορά τον παλμό της. Πρέπει να σας πω ότι όλες οι στενοχώριες, στρες, εξαγνίστηκαν για 1-2 ώρες. Ένιωθα πως κάτι πολύ μεγαλύτερο από εμάς, ως άτομα, συνέβαινε κάτι σημαντικό για την Ευρώπη ολόκληρη. Είπαν όχι στον ορθολογισμό- το τελεσίγραφο.
Όταν μπήκα στο Μαξίμου πριν καν δω κανέναν, πριν συνειδητοποιήσω ότι είδα κάποιον, να αντιληφθώ ότι είδα κάποιον ένιωσα μια ηλεκτρισμένη αρνητικά ατμόσφαιρα, όχι απέναντι μου αλλά και απέναντι μου. Αλλά γενικότερα, η αναντιστοιχία του κλίματος του δρόμου με το Μαξίμου.
Όταν αργότερα είδα τον Πρωθυπουργό, ήμασταν οι δύο μας και τον είδα σε μια συναισθηματική κατάσταση, ψυχολογική, που ήταν εντελώς αναντίστοιχη με αυτά που συνέβαιναν έξω. Μου εκδήλωσε την απόφασή του να συνθηκολογήσει, της αποδοχής αυτών που θα μας έδιναν, παίρνοντας.
Μου μετέφερε ξεκάθαρα την πρόθεσή του την επόμενη ημέρα να γίνει ένα συμβούλιο ώστε να μετατρέψει την δυναμική του δημοψηφίσματος σε μία συμφωνία.
Υπήρχε μια αίσθηση σε εμένα ότι ήθελε να με πείσει ότι δεν υπάρχει εναλλακτική, ότι μας έχουν εγκαταλείψει και σύντροφοί μας εντός της κυβέρνησης οι οποίοι θέλουν μια οικουμενική κυβέρνηση, η οποία μετατρέπει το όχι σε ναι ουσιαστικά. Υπήρξε μια αίσθηση φόβου, υπήρξε μια αίσθηση παράδοσης. Μου ζήτησε να παραμείνω στην κυβέρνηση σε κάποιο άλλο πόστο.
Του είπα ότι, “Αλέξη γνωρίζεις πολύ καλά ότι δεν με ενδιαφέρει να είμαι υπουργός. Εντάχθηκα για να αλλάξουμε την ρότα αυτού του καραβιού. Το να παραμείνω στο καράβι που πάει στα βράχια μόνο και μόνο για να είμαι μέσα στα πράγματα δεν με ενδιαφέρει. Δεν με ενδιαφέρει να είμαι υπουργός, θα σε διευκολύνω παραιτούμενος. Και ελπίζω ότι μέσα στις επόμενες μέρες θα υπάρξει προσπάθεια να χρησιμοποιήσουμε το 60% για να πετύχουμε τη σταθεροποίηση. Αυτό είναι το βασικό”.
Με αυτό που έχουμε υπογράψει και με αυτό που θα φέρει το ασφαλιστικό που εφαρμόσαμε στο ΦΠΑ, αν είναι δυνατό να βάζεις ΦΠΑ σε αγαθά και υπηρεσίες στο 23%, είναι ένα σύστημα παραμέτρων που δεν λύνεται μέσα στο 3ο μνημόνιο. Είναι ο λόγος που δεν το υπέγραψα και ο λόγος που παραιτήθηκα.
«Απέτυχα»
Νιώθω τεράστια ευθύνη, βεβαίως απέτυχα. Στόχος μου ήταν να αναλάβω την διαπραγμάτευση έτσι ώστε να υπάρξει μία έντιμη συμφωνία, σταθεροποίησης της ελληνικής κοινωνίας ώστε να μπορούμε μετά να έχουμε διαφωνίες μεταξύ μας για το αν θα φορολογηθεί η εργασία το κεφάλαιο κτλ.
Γιατί έτσι όπως είμαστε τώρα δεν υπάρχει καν περιθώριο διαφωνίας. Μεταξύ φιλελεύθερων αριστερών, μαρξιστών κτλ.
Αυτό το πράγμα που λέγεται ελληνική κοινωνική πολιτική οικονομία από το 2010 και μετά δεν είναι βιώσιμο.
Η ευθύνη είναι μεγάλη και θα έκανα αρκετά πράγματα διαφορετικά. Αυτό που δεν θα έκανα διαφορετικό είναι η αποφασιστικότητα με την οποία πίστευα ότι θα έπρεπε να είχα μια σταθερή γραμμή.
Δεν θέλανε συμφωνία, εμείς θέλαμε συμφωνία. Ήμασταν έτοιμοι να κάνουμε πολύ μεγάλους συμβιβασμούς.
BAΡΟΥΑΚΗΣ ΤΟ ΣΤΑΥΡΑΔΕΛΦΙ ΤΟΥ ΤΣΙΠΡΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΑΠ
ΑπάντησηΔιαγραφή