ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΑΡΚΟ ΤΟΥ ΙΛΙΣΟΥ

Προς μια τοπιακή πολεοδομία

Παρέμβαση του Σπύρου Παπαδόπουλου, Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός, Αναπληρωτής Καθηγητής Π.Θ. για το «Το Μεγάλο Πάρκο του Ιλισού».

(Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο: http://dimotikianagennisiph.blogspot.gr/)

1.       Η φύση ως στρατηγικός άξονας σχεδιασμού

Η σημασία του ορεινού όγκου του Υμηττού για το ευρύτερο λεκανοπέδιο της Αττικής είναι ευρέως γνωστή και πλέον θεσμοθετημένη με το ΠΔ για τον «καθορισμό μέτρων προστασίας του όρους Υμηττού και των Μητροπολιτικών Πάρκων Γουδή-Ιλισίων» (ΦΕΚ Δ’ 187/16-6-2011), που εκδόθηκε το 2011 με στόχο την προστασία της φύσης και των ειδικών χαρακτηριστικών  του Υμηττού.

Στα όρια της αστικής ζώνης εντοπίζεται τμήμα της κοίτης του ποταμού Ιλισού, από τα ελάχιστα διασωζόμενα ποτάμια αναφορές της Αττικής από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η κοίτη εντοπίζεται στον Παπάγο (παράλληλα με τις οδούς Χατζηκωνσταντή, Μπλέσσα, Μπαλοδήμου) έως την Κατεχάκη.

Είναι σαφές ότι στα όρια του Δήμου Χολαργού βρίσκεται ένα σημαντικό φυσικό κεφάλαιο η προστασία αλλά και η ανάδειξη του οποίου μπορεί να αποτελέσει έναν στρατηγικό άξονα ανάπτυξης της περιοχής, έναν άξονα ανάπτυξης γνωστό τα τελευταία χρόνια ως  τοπιακή πολεοδομία (landscape urbanism).

2.      Η δημιουργία ευρύτερου δικτύου χώρων πρασίνου

Η ανάδειξη της παραποτάμιας ζώνης του Ιλισού, η σύνδεσή της με τον ορεινό όγκο του Υμηττού, η σύνδεση των μικρότερων αστικών χώρων πρασίνου της περιοχής με την ενίσχυση του γραμμικού πρασίνου κατά μήκος συγκεκριμένων δρόμων, και τέλος η σύνδεση με το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί-Ιλισός δημιουργεί ένα ευρύτερο δίκτυο χώρων πρασίνου και ελεύθερων χώρων που μπορεί να λειτουργήσει καθοριστικά στην καθημερινή λειτουργία της πόλης.

Ας σημειωθεί ότι η μελέτη για το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί Ιλισός είναι ολοκληρωμένη από το 2001 και ο ΟΡΣΑ έχει προχωρήσει κάποιες από τις διαδικασίες διαβούλευσης για τη θεσμοθέτηση στο σύνολό του. Στη μελέτη αυτή προβλέπεται η απομάκρυνση του στρατοπέδου Φακίνου (όπως και όλων των στρατοπέδων της περιοχής) και η ενσωμάτωση του χώρου στο Μητροπολιτικό Πάρκο. Αυτό δημιουργεί τις χωρικές προϋποθέσεις για την διαμόρφωση ενός πράσινου διαδρόμου κατά μήκος της κοίτης του Ιλισού που θα επιτρέπει την απρόσκοπτη μετακίνηση από και προς το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί – Ιλισός.

3.       Δίκτυο χώρων πολιτισμού – αναψυχής

Η  αντίληψη της φύσης ως στρατηγικού άξονα σχεδιασμού δεν περιορίζεται στην αποκλειστική δημιουργία πάρκων. Προστατεύει το τοπίο και τα φυσικά χαρακτηριστικά αλλά ταυτόχρονα εισάγει και συμβατές δραστηριότητες ήπιας αναψυχής και πολιτισμού. Η ανάδειξη αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της περιοχής (Α. Ελεούσα – Κορακοβούνι) και η οργάνωση της προσβασιμότητάς τους αποτελεί το προφανές πρώτο βήμα. Η διερεύνηση της κλίμακας και του χαρακτήρα άλλων δραστηριοτήτων που θα επιτρέπουν παραμονή επισκεπτών και θα αποφέρουν πιθανά στοιχειώδη έσοδα είναι πιο πολύπλοκο ζήτημα και απαιτεί εξειδικευμένη μελέτη.

4.           Προστασία και ανάδειξη του τοπίου

Η περιοχή έχει καταπονηθεί τα τελευταία χρόνια τόσο από φυσικές καταστροφές (πυρκαγιά 2007) όσο και από ανθρωπογενείς παράγοντες (μπαζώματα, καταπατήσεις και περιφράξεις, ασύμβατες δραστηριότητες όπως οι αγώνες motocross, οι εναποθέσεις μπάζων σε πολλά σημεία). Η προστασία της απαιτεί καταρχάς σωστικές επεμβάσεις ώστε να αρθούν οι περιορισμοί σε  προσβάσεις και να λάβουν τέλος οι συνεχιζόμενες επιβαρύνσεις. Η ανάδειξη του πρασίνου απαιτεί πιο εξειδικευμένες παρεμβάσεις με ειδικές διαμορφώσεις και ενίσχυση του παραποτάμιου τοπίου και του ορεινού όγκου του Υμηττού, παρεμβάσεις που πρέπει να ισορροπούν τις αστικές διαμορφώσεις με πιο ελεύθερα αναπτυσσομένους χώρους πρασίνου.      

5.           Υψηλής ποιότητας στρατηγικός, αρχιτεκτονικός και τοπιακός σχεδιασμός.

Περιοχές τέτοιου χαρακτήρα απαιτούν υψηλής ποιότητας σχεδιασμό σε πολλά επίπεδα. Οι προσεκτικές στρατηγικές αποφάσεις θα οργανώσουν τα θεσμικά πλαίσια μέσα στα οποία θα αναπτυχθούν δραστηριότητες και θα αξιολογήσουν τις θετικές η/και αρνητικές συνέπειες αυτών των πιθανών χωροθετήσεων.

Ο αρχιτεκτονικός και τοπιακός σχεδιασμός θα πρέπει να εξασφαλίσει χώρους υψηλής ποιότητας, ελκυστικούς για τους κατοίκους και τους επισκέπτες, χαμηλού κόστους αλλά μεγάλης αισθητικής αξίας. Θα πρέπει να καλύψει επίσης ζητήματα ασφάλειας των επισκεπτών αλλά και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος με την κατάλληλη επιλογή διαμορφώσεων και φυτεύσεων. Ο σχεδιασμός θα πρέπει επίσης να λάβει υπ’ όψη του τις προδιαγραφές σχεδιασμού του μητροπολιτικού Πάρκου Γουδί - Ιλισός δεδομένου ότι θα δημιουργήσουν ένα δίκτυο.

Ο αρχιτεκτονικός και τοπιακός σχεδιασμός αποτελεί τον μηχανισμό μέσω του οποίου εν τέλει υλοποιούνται οι στρατηγικές προθέσεις. Η αστοχία του μπορεί να θέσει σε κίνδυνο όλο το στρατήγημα και να δημιουργήσει χώρους στην καλύτερη περίπτωση αδρανείς ή σε εγκατάλειψη.

Με αυτήν την έννοια απαιτείται ένας σχεδιασμός υψηλής αισθητικής ο οποίος θα αντιλαμβάνεται τις διαφορετικές ανάγκες των κατοίκων και ταυτόχρονα θα προσπαθεί να ισορροπεί το φυσικό με το ανθρωπογενές περιβάλλον.

Χολαργός 14 Ιουλίου 2013

   Σπύρος Παπαδόπουλος
  Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός Αναπληρωτής Καθηγητής Π.Θ.