"ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ"! ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΥ ΜΑΡΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΑΚΟΥ!!!

γράφει η Μαρία Αθανασκάκου – Μουντάκη

Αντιδήμαρχος Παπάγου - Χολαργού

Πολλά γεγονότα και εκδηλώσεις έχουν γίνει για να τιμήσουν την επέτειο της Εθνικής μας Παλιγγενεσίας. Ένα από τα πλέον σημαντικά και ίσως το σημαντικότερο, είναι τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, που πραγματοποιήθηκαν στις 25 Μαρτίου του 1932, ημέρα της Εθνικής μας Εορτής, για να τονισθεί η αξία του έργου, αλλά και η τιμή που πρέπει να αποδίδεται σε όλους εκείνους, επώνυμους και ....

ανώνυμους, που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα.  Αξίζει λοιπόν να αφιερώσουμε λίγες γραμμές για ένα σύντομο ιστορικό της κατασκευής του απέριττου αυτού μνημείου, κεντρικού σημείου αναφοράς των αγώνων του έθνους.

Η απόφαση για την κατασκευή του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη ελήφθη από τον τότε κυβερνήτη στρατηγό Θ. Πάγκαλο, στις αρχές του 1926. Τον σχετικό διαγωνισμό που προκηρύχθηκε κέρδισε ο αρχιτέκτων Εμ. Λαζαρίδης με μελέτη που τοποθετούσε το μνημείο έμπροσθεν των Παλιών Ανακτόρων. Μετά την πτώση του στρατηγού  Πάγκαλου, σταμάτησαν οι ενέργειες και τελικά το 1928 ελήφθη η απόφαση να πραγματοποιηθεί το έργο από τον Πρωθυπουργό Ελ. Βενιζέλο, στην ίδια θέση που προέβλεπε η μελέτη. Η επιλογή της θέσης υπήρξε αντικείμενο διαφωνιών και διαβουλεύσεων, αλλά ο Βενιζέλος προέκρινε τη θέση αυτή, καθόσον ο συσχετισμός του μνημείου με το Σύνταγμα και τη Βουλή υποδεικνύει τη θυσία του «Αγνώστου» για του Δημοκρατικούς θεσμούς, δεδομένου ότι το Σύνταγμα ορίζει την καθολική στράτευση τω ανδρών, δηλαδή καθήκον τους να πεθάνουν για την υπεράσπιση της Πατρίδος.

Το έργο άρχισε να κατασκευάζεται το 1928 και, σε διάφορες φάσεις, η κατασκευή διήρκεσε μέχρι το 1932, οπότε έγιναν και τα αποκαλυπτήρια την ημέρα της Εθνικής μας Εορτής. Το μνημείο βρίσκεται στην επικλινή πρόσβαση των Παλιών Ανακτόρων της Βουλής των Ελλήνων, με κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου, ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργικότητα της πρόσβασης και η επιβλητικότητα του κτιρίου αλλά και οι κινήσεις της φρουράς, των επισήμων και του πλήθους.

Ο τάφος βρίσκεται ανάμεσα σε δύο μνημειακές κλίμακες, που συνδέουν το χώρο του Μνημείου με την πρόσοψη των Παλιών Ανακτόρων, ενώ στον τοίχο πίσω από τον τάφο υπάρχει ανάγλυφη παράσταση γυμνού οπλίτη με περικεφαλαία και ασπίδα σε ύπτια θέση (οπλίτη εκτάδην κειμένου), έργο του γλύπτη Φωκίωνα Ρωκ, ο οποίος συνεργάστηκε  με τον Εμ. Λαζαρίδη. Το έργο είναι εμπνευσμένο από τα αρχαία αγάλματα των αετωμάτων, του ναού της Αθηνάς Αφαίας στην Αίγινα. Στο ανάγλυφο ο καλλιτέχνης έχει δώσει ρεαλιστικές λεπτομέρειες στα άκρα και ιδεαλιστικές στο σώμα. Ο θεατής έχει την εντύπωση ότι ο οπλίτης απεικονίζεται όχι νεκρός, αλλά ζωντανός να αναπαύεται και έτοιμος να σηκωθεί και να υπερασπιστεί την πατρίδα.

Αριστερά και δεξιά της παράστασης έχουν χαραχθεί οι φράσεις «Μια κλίνη κενή φέρεται  εστρωμένη των Αφανών» και «Ανδρών Επιφανών Πάσα Γη Τάφος». Στον τοίχο που περιβάλλει και από τις τρεις μεριές το μνημείο, είναι στερεωμένες 16 ορειχάλκινες ασπίδες, με παραστάσεις που εξυμνούν τη θυσία και την ανδρεία, καθώς και ορειχάλκινα κύπελλα θυμιάματος. Στους τοίχους του Μνημείου από πελεκημένο πωρόλιθο, είναι χαραγμένα κατά ενότητες τα ονόματα των τόπων στους οποίους διεξήχθησαν οι ενδοξότερες και οι πολύνεκρες μάχες των αμυντικών και απελευθερωτικών αγώνων του Ελληνισμού.

Είναι γεγονός ότι το Μνημείο, τόσο όσο προς το καλλιτεχνικό μέρος όσο και ως προς τη θέση του, προκάλεσε ισχυρές διαφωνίες μεταξύ των επιστημονικών φορέων αλλά και του πολιτικού κόσμου της εποχής, ακόμα και μετά τα αποκαλυπτήρια. Είναι ίδιον των Ελλήνων να μην αναγνωρίζουν εύκολα τα μεγάλα επιτεύγματα. Για την αξία όμως του έργου, απλά αναφέρονται δύο γνώμες ξένων. Ο Γάλλος Ακαδημαϊκός Μπουσέ, Καθηγητής Καλών Τεχνών δηλώνει ότι: «Το ωραιότατο αυτό μνημείο μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να έχει εμπνευσθεί», επαινώντας το απλό, λιτό, κλασσικό και απέρριτο σύνολο του αρχιτεκτονικού δημιουργήματος. Επίσης σε Αγγλική εφημερίδα της εποχής σημειώνεται ότι το Μνημείο του Έλληνα Αγνώστου Στρατιώτη, συγκαταλέγεται μεταξύ των ωραιότερων που στήθηκαν στην Ευρώπη.

Η φύλαξη του Μνημείου, ως τιμητική φρούρηση ανετέθη στο Λόχο της Φρουράς του Προέδρου της Δημοκρατίας. Αυτό συνεχίσθηκε αργότερα από τη Βασιλική Φρουρά και ειδικά τμήματα των Ενόπλων Δυνάμεων. Μετά τη μεταπολίτευση το Μνημείο φυλάσσεται από τους Εύζωνες της Προεδρικής Φρουράς. Αποτελεί ύψιστη τιμή για τους Εύζωνες η φύλαξη του Μνημείου και νιώθουν υπερηφάνεια για την αποστολή τους. Ουδέποτε εγκαταλείπουν τη θέση τους. Μια φορά έγινε και τούτο γιατί κάποιοι αρμόδιοι δεν έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα. Δυστυχώς, κατά καιρούς, κάποιοι δε σέβονται την ιερότητα του χώρου, χρησιμοποιώντας τον για εκδηλώσεις και διαδηλώσεις, χωρίς να σκέφτονται τι αντιπροσωπεύει το Μνημείο αυτό.

Ζούμε σε μια εποχή όπου κάποιοι προσπαθούν να μας κάνουν να ξεχάσουμε ότι είμαστε Έλληνες, να απαρνηθούμε την ιστορία μας, τις παραδόσεις μας, τη γλώσσα μας, τη θρησκεία μας. Όσο όμως υπάρχουν απλοί Έλληνες όπως οι Εύζωνες φρουροί του Μνημείου, που αψήφησαν την απειλή για βόμβα και έμειναν στη θέση τους, όσο και να προσπαθήσουν αυτοί οι κάποιοι δεν θα πετύχουν. Χρέος μας είναι πάντοτε να τιμούμε εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα. Το Μνημείο είναι εκεί για να μας το θυμίζει. Γιατί όπως έγραψε και ο μεγάλος Εθνικός μας Ποιητής Κωστής Παλαμάς:

«Χρωστάμε σ’ όσους ήρθαν, πέρασαν, θα ‘ρθούνε, θα περάσουν, κριτές θα μας δικάσουν, οι αγέννητοι, οι νεκροί. 

Βιβλιογραφία: Στρατιωτικό Γραφείο Προεδρίας της Δημοκρατίας (2002). Το Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη