ΒΑΛΙΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ: Η ΑΙΡΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΡΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΠΟΥ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΑΦΥΠΝΙΣΕΙ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΕΝΑ ΤΗΣ!

«Επιδιώκω την επανάσταση απέναντι σε κάθε τι συμβατικό και “εγκληματικό”. Όμως οι Έλληνες είναι  παθητικοί απέναντι στα προβλήματα»!

«Δεν με ενοχλούν τόσο οι πολιτικές φιγούρες, όσο οι ψηφοφόροι τους. Γιατί το «ξέσπασμα» τελικά έχει πάρει τη μορφή της «κρεβατομουρμούρας»: γκρινιάζω αλλά μένω στο παρόν σχήμα…»

·       «Σαμαράς, Βενιζέλος και  Παπανδρέου, μόνο ευθυμογράφημα ή χρονογράφημα θα μπορούσαν να γίνουν»

·       «Το επάγγελμα του συγγραφέα ήταν ανέκαθεν προσοδοφόρο αλλά για μία συντριπτική μειοψηφία» 

·        «Η καλοπροαίρετη κακή κριτική είναι ακόμα πιο ωφέλιμη και από μία θετική κριτική, γιατί επισημαίνει τυχόν αδυναμίες του έργου, που μπορούν να διορθωθούν σε επόμενη φορά»

·       Η οικονομική κρίση δυσκολεύει πλέον τον αναγνώστη να διαθέσει έστω και χαμηλό χρηματικό ποσό για να αγοράσει μια νουβέλα ή ένα μυθιστόρημα»

·       «Κάθε λογοτεχνικό είδος είναι μία απόδραση στον φανταστικό μας κόσμο, που συμπληρώνει τα κενά του ρεαλιστικού...»

Η Βάλια Καραμάνου σε νεώτερη ηλικία με τον πατέρα της Γιώργο, όσο εκείνος ήταν εν ζωή. Κοντά στον αείμνηστο δημοσιογράφο, σεναριογράφο και σατιρικό σκιτσογράφο, η Βάλια ...κόλλησε το μικρόβιο κι έγινε συγγραφέας!

Από τον Μάκη Βραχιολίδη

vrachiolidis@yahoo.gr

Η Βάλια Καραμάνου, κόρη του αείμνηστου δημοσιογράφου- σεναριογράφου Γιώργου Καραμάνου, είναι η ...αιρετική και επαναστάτρια συγγραφέας, που με την πένα της επιδιώκει να αφυπνίσει τους Έλληνες από το λήθαργο της παθητικότητάς τους. Αν και η ίδια δεν αισιοδοξεί για ένα καλύτερο αύριο της Ελλάδος το οποίο μεταθέτει πολλές δεκαετίες αργότερα, ωστόσο δίνει τη μάχη της ως ως μαχόμενη μητέρα, συγγραφέας και φιλόλογος.  Παρά το ότι η νουβέλα θεωρείται η light πλευρά της λογοτεχνίας, η Βάλια Καραμάνου με περισσή δεξιοτεχνία (ειδικά στο τελευταίο έργο της) και μέσα από το συναίσθημα  εμπλέκει την κρίση που βίωνε η ελληνική οιοκογένεια πριν μισό αιώνα με την αντίστοιχη  κρίση στις μέρες μας, επιδιώκωντας να βγάλει τον Έλληνα από το καβούκι της παθητικότητάς του και να τον κάνει να ...επαναστατήσει.

Η συζήτηση με την Βάλια Καραμάνου παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Είσαι κόρη του αείμνηστου Γιώργου Καραμάνου. Ο πατέρας σου άφησε το στίγμα του ως δημοσιογράφος, σεναριογράφος και σατιρικός σκιτσογράφος. Αν δεν κάνω λάθος και ο παππούς σου ανήκε στον ίδιο περίπου χώρο, ως φωτογράφος.  Κόλλησες το… μικρόβιο;

Βάλια: Για πολλά χρόνια το…πολεμούσα! Θεωρούσα πως  διαφέρω, αλλά τελικά η ζωή με οδήγησε στα ίδια σχεδόν βήματα , γεγονός διόλου τυχαίο! Ως προς το περιεχόμενο και το ύφος των πεζών ιστοριών μας (του πατέρα μου και των δικών μου) θεωρητικά διαφέρουμε, αλλά – όπως μας χαρακτήριζε ένας παλιός οικογενειακός φίλος- είμαστε και οι δύο «αιρετικοί» συγγραφείς, ο καθένας με τον τρόπο του. Όσο για τη φωτογραφία, τελικά κατέληξε να είναι μία ιστορία αγάπης για εμένα! Πάντως, θέλω να πιστεύω πως έχω κληρονομήσει κάτι από τη δυνατή γραφή του πατέρα μου, που θα μπορούσα μελλοντικά να αναπτύξω.

Τα έργα σου είναι νουβέλες, έργα που το τελευταίο διάστημα έρχονται πάλι στο προσκήνιο, ειδικά μέσα από εβδομαδιαία εφημερίδα που διαθέτει μαζί με την κυριακάτικη έκδοσή της και από μία νουβέλα. Ωστόσο είναι ένα παρεξηγημένο λογοτεχνικό είδος. Γιατί;

Βάλια:  Θεωρώ πως αυτή η «παρεξήγηση» προκύπτει καθαρά από εμπορικά συμφέροντα. Στην πραγματικότητα, η νουβέλα διαφέρει από το μυθιστόρημα αποκλειστικά ως προς τον αριθμό σελίδων. Μέχρι 100 σελίδες δηλαδή ένα χειρόγραφο χαρακτηρίζεται ως «νουβέλα». Ωστόσο, ένα βιβλίο 400 σελίδων μπορεί να αποφέρει στον εκδότη το ποσό των 15€ (τουλάχιστον) έκαστο, ενώ η νουβέλα κοστολογείται χαμηλότερα. Μάλιστα, κάποιοι εκδοτικοί οίκοι έχουν θέσει όρια στα χειρόγραφα επίδοξων συγγραφέων ως προς τον αριθμό των σελίδων. Η οικονομική κρίση όμως έχει αρχίσει να ακυρώνει αυτό τον περιορισμό, γιατί πλέον ο αναγνώστης δυσκολεύεται να διαθέσει έστω και αυτό το χρηματικό ποσό. Πάντως, η γνώμη του τελευταίου  για τον χαρακτηρισμό ενός βιβλίου σπάνια σχετίζεται με τον όγκο του, αλλά μάλλον με την ποιότητά του. Έχω ακούσει μάλιστα πολλούς να παραπονιούνται για τις αλόγιστες παρεκβάσεις και τον αργό ρυθμό αφήγησης κάποιων συγγραφέων….

Ίσως να το γνωρίζεις,  αλλά ο πρώτος που εφηύρε τη νουβέλα είναι ο ιστορικός Ηρόδοτος ο οποίος  μέσα στο έργο του παρενέβαλε μικρές-αυτοτελείς ιστορίες που χαρακτηρίστηκαν «νουβέλες».  Τι σημαίνει για σένα η νουβέλα; Μήπως απόδραση από τα προβλήματα, από την πραγματικότητα;

Βάλια:  Πράγματι, κάθε λογοτεχνικό είδος είναι μία απόδραση στον φανταστικό μας κόσμο, που συμπληρώνει τα κενά του ρεαλιστικού…

Ποια μηνύματα επιδιώκεις να περάσεις στους αναγνώστες μέσα από τα έργα σου;

Βάλια:  Την επανάσταση απέναντι σε κάθε τι συμβατικό και «εγκληματικό». Το θάρρος να στηρίζουμε τις αξίες και τις επιλογές μας και όχι να βολευόμαστε σε καταστάσεις ανάξιές μας  και συχνά ανήθικες (με την ευρεία έννοια του όρου, όταν προδίδουμε τον κώδικα αξιών μας).

Μια και κάναμε λόγο για τον Ηρόδοτο: στην τελευταία σου νουβέλα που έχει τίτλο «Για Σένα», δίνεις ένα τέλος που θυμίζει την  «κάθαρση» από αρχαία τραγωδία.

Βάλια:  Το τέλος του βιβλίου είναι βίαιο, σαρωτικό.  Ό, τι ακριβώς απαιτείται για την αποκατάσταση της τάξης, την απόδοση δικαιοσύνης.  Αυτό όμως προϋποθέτει υπέρβαση των ορίων μας, της βολής μας και συχνά προσωπικές θυσίες…

Στα δημιουργήματά σου, ωστόσο δεν φαίνεται να σε απασχολεί η κρίση που μαστίζει τον ελληνικό λαό! Δεν σε εμπνέει η τραγικότητα που βιώνει η ελληνική οικογένεια;

Βάλια:  Νομίζω ότι η ελληνική οικογένεια βίωνε συχνά την τραγικότητα και σε άλλες εποχές κάτω από την αδιαπέραστη κρούστα του κοινωνικού  «φαίνεσθαι». Αυτό ακριβώς διαφαίνεται στην τελευταία νουβέλα μου: η κρίση του θεσμού πριν μισό αιώνα και η αντίστοιχη  στις μέρες μας ακόμα και σε κοινωνικά καταξιωμένα στρώματα. Απλά δίνεται έμφαση στο συναισθηματικό κομμάτι και όχι στο οικονομικό. Η σύγχρονη κρίση ήταν η αφορμή να «σπάσει» αυτή η κρούστα. Με συγκινεί στην καθημερινότητά μου, αλλά με έλκει αδυσώπητα εκείνος ο άλλος κόσμος, όπως  προείπα, στον οποίο παρελθόν και παρόν είναι συγκεχυμένες έννοιες.

Είσαι εργαζόμενη γυναίκα και μάνα μιας κόρης που αγωνίζεσαι να επιβιώσεις και να μεγαλώσεις το παιδί σου, μέσα σε εξαιρετικά δυσχερείς συνθήκες. Πώς βιώνεις αυτή την κατάσταση;

Βάλια:  Αναμφίβολα, είναι μία δύσκολη κατάσταση , που όμως αποτελεί δέλεαρ για μένα, προκειμένου να αξιοποιώ στο έπακρο τις επαγγελματικές μου ικανότητες. Ως εργαζόμενη, μάλιστα ανέκαθεν στον απαιτητικό χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, μπορώ να πω ότι όχι μόνο δεν ένιωσα ποτέ την αίσθηση της «ασφάλειας», αλλά αντίθετα ο διαρκής αγώνας επιβεβαίωσης στην εργασιακή αρένα αυξάνει την δημιουργικότητα και την παραγωγικότητά μου. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση να βοηθάς ένα νέο παιδί να περάσει το κατώφλι της Τριτοβάθμιας εκπαίδευσης! Δεν είναι μόνο η υλοποίηση του ονείρου, αλλά και η συμπόρευση σε μία τόσο σημαντική φάση ζωής.

Όταν κάθεσαι μπροστά στην τηλεόραση και βλέπεις τις ειδήσεις, δεν σου’ ρχεται να ξεσπάσεις;  Αλήθεια, δεν σκέφτηκες να κάνεις μυθιστόρημα τον Σαμαρά, τον Βενιζέλο, τον Παπανδρέου ή και όλους μαζί;

Βάλια:  Μάλλον ευθυμογράφημα ή χρονογράφημα θα μπορούσαν να γίνουν τέτοιοι χαρακτήρες. Οι ήρωες των μυθιστορημάτων πρέπει να διαθέτουν και  κάποια γοητεία – σκοτεινή ή μη. Δεν με ενοχλούν τόσο οι πολιτικές φιγούρες, όσο οι ψηφοφόροι τους. Γιατί το «ξέσπασμα» τελικά έχει πάρει τη μορφή της «κρεβατομουρμούρας»: γκρινιάζω αλλά μένω στο παρόν σχήμα…

Η κόρη σου, η οποία φέτος τελειώνει το σχολείο, θα πάει Γ’ Λυκείου, σου λέει τίποτε για τους πολιτικούς που καθοδηγούν τις τύχες του τόπου μας;

Βάλια:  Τα παιδιά αυτής της ηλικίας – ανάμεσά τους και η κόρη μου- είναι ακόμα ιδεολόγοι. Έχουν μία αγνότητα, που τα κάνει ευαίσθητα στην κοινωνική αδικία και συχνά επαναστατικά. Εύχομαι να μην χάσουν αυτό το συναίσθημα στην πορεία…

Παράλληλα, ως φιλόλογος που είσαι, διδάσκεις σε φροντιστήριο, μαθήματα για τους μαθητές της Γ΄ Λυκείου πολύ προετοιμάζονται για τις  Πανελλήνιες εξετάσεις. Ποια είναι ην άποψή σου για το εκπαιδευτικό σύστημα; Φέτος, στην Α’ Λυκείου έμειναν μετεξεταστέοι πάνω από 12.000 μαθητές!

Βάλια:  Αναντίρρητα, το εκπαιδευτικό σύστημα χωλαίνει , υποθάλπει την τυποποιημένη μάθηση και αναπτύσσει μονομερώς τους νέους. Δυστυχώς, οι όποιες αλλαγές, γίνονται επειδή ακριβώς εφαρμόζονται σε σαθρή βάση, αποδεικνύονται αποτυχημένα «πειράματα».  Ωστόσο, είμαι από εκείνους που πιστεύουν πως - ακόμα και μέσα από μία τέτοια διαδικασία- ο καθηγητής έχει το περιθώριο να αξιοποιήσει το διδακτικό υλικό του ποικιλοτρόπως και να προσφέρει κάτι ουσιώδες στους μαθητές του. Η σχολική ύλη είναι το έναυσμα. Το πού θα φτάσει τελικά ο εκπαιδευτικός εξαρτάται από το μεράκι και την αγάπη για το αντικείμενό του.

Βάλια, οι Έλληνες αγαπάνε το βιβλίο ή όχι; Τι βιβλία προτιμάνε να διαβάζουν, όσοι διαβάζουν; Εσύ τι βιβλία προτιμάς κα ποιοι συγγραφείς σου αρέσουν;

Βάλια: Οφείλουμε να παραδεχτούμε πως  μεγάλο ποσοστό συστηματικών αναγνωστών στη χώρα μας δεν υπάρχει. Ωστόσο, το βιβλίο είναι φετίχ για τον Έλληνα. Κάποια βιβλία –έστω και λίγα- θα τα διαβάσει μέσα στο χρόνο, τουλάχιστον στις διακοπές.  Μεγάλο ποσοστό – αναγνωστριών κυρίως- διαβάζει την «ευπώλητη» λογοτεχνία, όπως ονομάζουμε τα ρομαντικά μυθιστορήματα, ενώ οι αναγνώστες προτιμούν έργα μυστηρίου ή αστυνομικά. Περί ορέξεως…! Προσωπικά, αγαπώ την ελληνική και ξένη κλασική λογοτεχνία: τον Καζαντζάκη, τον Τερζάκη (που υπήρξε και φίλος του πατέρα μου), τον  Κάφκα, τον Στάινμπεκ, τον  Πόε και άλλους. Από τους μεταγενέστερους  συγγραφείς με συγκινούν ιδιαίτερα η Τόνι Μόρισον, ο Albert Pinol και η Ζυράννα Ζατέλη.  Από το χώρο της ποίησης ξεχωρίζω τον Μπωντλαίρ και τον Καρυωτάκη. 

Ενδεχόμενη κακή κριτική στα έργα σου, πόσο αρνητικά σε επηρεάζει; 

Βάλια: Υπάρχουν δύο περιπτώσεις: αν αυτή γίνεται καλοπροαίρετα, τότε είναι ακόμα πιο ωφέλιμη και από μία θετική κριτική, γιατί επισημαίνει τυχόν αδυναμίες του έργου, τις οποίες θα προσπαθήσω να διορθώσω στο επόμενο βιβλίο. Αν όμως από την άλλη πλευρά, γραφτεί μία αστήριχτη και «πικρόχολη» κριτική , τότε απλά θα….ανεβάσει τις πωλήσεις μου ! Και στις δύο περιπτώσεις, θα έχω κέρδος!

Συνήθως οι νουβέλες διαβάζονται από γυναίκες που αναζητούν τον έρωτα που είτε δεν έχουν βρει είτε έχουν χάσει στη ζωή τους. Για σένα ισχύει το ίδιο; Δεν βρήκες τον αληθινό έρωτα ή απλά ο έντονος ερωτισμός που αποπνέει η φυσική σου παρουσία είναι διάχυτος και στα έργα σου;

Βάλια:  Θεωρητικά, οι νουβέλες μου διαβάζονται γυναίκες, αν και στο τελευταίο έργο πρωταγωνιστεί ένας  μέσος άντρας, πετυχημένος επαγγελματικά, αλλά εγκλωβισμένος στη ζωή , που ο ίδιος με κόπο έχτισε.  Νομίζω ότι αρχίζει να διευρύνεται ο κύκλος των αναγνωστών μου, καθώς ωριμάζει και η γραφή  μου.

Ο ερωτισμός στα βιβλία μου είναι μάλλον σκοτεινός και  ολέθριος, παρά ρομαντικός – όπως συνήθως τον αναζητούν οι περισσότερες γυναίκες. Ο αληθινός έρωτας έχει έρθει στη ζωή μου –παραπάνω από μία φορές- αλλά τη δυνατότερη έλξη την ασκεί πάνω μας πάντα το ανεκπλήρωτο , που υπάρχει στους ήρωες ενός βιβλίου, ενός άλλου ανεξερεύνητου κόσμου, που ανήκει στο υποσυνείδητό μας.

Το επάγγελμα του συγγραφέα είναι προσοδοφόρο στην Ελλάδα ή έσβησε και αυτό κάτω από τη λαιμητόμο της οικονομικής κρίσης;

Βάλια:    Το επάγγελμα του συγγραφέα ήταν ανέκαθεν προσοδοφόρο αλλά για μία συντριπτική μειοψηφία, γεγονός το οποίο δεν άλλαξε λόγω κρίσης.

Με όλα αυτά που ζεις εσύ και όλοι οι Έλληνες είσαι αισιόδοξη για την Ελλάδα μας Βάλια;

Βάλια:  Θα ήθελα να νιώθω αισιοδοξη , αλλά ο ρεαλισμός μου με εμποδίζει. Θεωρώ πως θα περάσουν δεκαετίες για μία ανάκαμψη και πάλι διατηρώ τις αμφιβολίες μου, λόγω της παθητικότητας των Ελλήνων έναντι των προβλημάτων. Εύχομαι να διαψευσθώ!

Ετοιμάζεις κάποιο νέο βιβλίο κι αν ναι, δώσε μας μια γεύση…

Βάλια:  Το νέο μου βιβλίο είναι μυθιστόρημα μυστηρίου. Πραγματεύεται μία αλλόκοτη ιστορία σε μια μικρή πόλη γεμάτη θρύλους και σκοτεινά πάθη. Σε αυτή την ιστορία θα μπορούσα να πω πως πρωταγωνιστεί ο πιο αγαπημένος μου ήρωας. Αν είχε σάρκα και οστά, θα ήμουν απόλυτα ερωτευμένη μαζί του!

 ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΓΑ ΤΗΣ ΒΑΛΙΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ

Το Πηγάδι: Εννέα διηγήματα με κυρίαρχο το ομώνυμο ( η ιστορία ενός κοριτσιού που σκοτώνει τον βιαστή της ρίχνοντάς τον στο πηγάδι του εξοχικού της). Χαρακτηριστικό είναι και το πρώτο ('Ομολογία μιας ισοβίτισσας) που είναι η απολογία μιας γυναίκας που κατακρεούργησε τον εραστή της λόγω εμμονής . Και τα υπόλοιπα κινούνται σε παρόμοιο κλίμα. Στο διήγημα "Ενύπνιος τρόμος' μια έφηβη με ψυχικές διαταραχές και έντονη θρησκοληψία ανακαλύπτει τον έρωτα. Αυτά περί πηγαδιού

Αστεροειδής Γλυκάνισος: μια όμορφη ζωγράφος -η Έλενα-νοικιάζει ένα ισόγειο σε μια διώροφη κατοικία και συνάπτει παράνομη ερωτική σχέση με τον γαμπρό του σπιτονοικοκύρη της ,το Νίκο, ο οποίος είναι φυσικά παντρεμένος με 2 παιδιά. Η σχέση γίνεται εμμονικό πάθος , οι δύο εραστές γίνονται έρμαια ακραίων ψυχικών καταστάσεων. Ο αστεροειδής γλυκάνισος είναι άνθος , του οποίου η ζωγραφιά υπάρχει στην ταπετσαρία του ξενοδοχείου όπου συναντιούνται κρυφά και γίνεται σύμβολο της αγάπης τους. Η κοπέλα ζωγραφίζει μία αλλόκοτη μορφή από την οποία νομίζει ότι 'καθοδηγείται' σε βίαιες πράξεις απόγνωσης. Τελικά , η σχέση αποκαλύπτεται , εκείνη φεύγει διωγμένη και ο Νίκος μετά από καιρό και αφού βυθιστεί ακόμα πιο πολύ στις εμμονές (καλλιεργεί γλυκάνισους στον κήπο, συν0μιλεί με την αλλόκοτη ζζωγραφιά, κλ΄π) αυτοκτονεί. Η Έλενα δεν το μαθαίνει ποτέ και προσπαθεί να προχωρήσει στη ζωή της

Για σένα: όπως γράφει στο οπισθόφυλλο: Ο Κώστας είναι ένας καταξιωμένος γιατρός και οικογενειάρχης. Μία αναπάντεχη όμως επιπλοκή στη δουλειά του τον αναγκάζει να επιστρέψει προσωρινά στο πατρικό του σπίτι , μακριά από τη ζωή του στην Αθήνα, προκειμένου να ‘σβήσει’ για λίγο καιρό τα ίχνη του .Ωστόσο , εκεί έρχεται αντιμέτωπος με την αλλόκοτη παρουσία ενός νεαρού κοριτσιού , αλλά και την πρώτη του αγάπη , τη Μαρίνα, την οποία ‘πρόδωσε’ κάποια χρόνια πριν, προκειμένου να αποκτήσει επαγγελματικό και κοινωνικό κύρος. Οι συναντήσεις αυτές θα τον οδηγήσουν στην αφύπνιση ανεξέλεγκτων συναισθημάτων και στην προσωπική έρευνα του παρελθόντος . Μέσα από τη διαδικασία αυτή όμως, αναδύονται παράλληλα παλιά και επώδυνα οικογενειακά μυστικά, που παρέμεναν για χρόνια κρυμμένα και πλέον απαιτούν την κάθαρση . Ο Κώστας καλείται να τα αντιμετωπίσει , αλλά και να πάρει για άλλη μια φορά αποφάσεις ζωής.

Σε όλο το έργο εμφανίζεται το φάντασμα ενός κοριτσιού που είχε αυτοκτονήσει μετά από κακοποίηση από τον πατέρα της , που ζητά εκδίκηση, καθώς χρόνια πριν συνδέθηκε ερωτικά με τον πατέρα του γιατρού ( αυτά΄είναι τα μυστικά που αναφέρονται πριν)

 η συνέντευξη δημοσιεύεται στην "Ελεύθερη Ώρα-Νέους Ανθρώπους"