Οραματιζόταν παιδεία χωρίς σύνορα

Της Βίκυς Χαρισοπούλου

«Οι γλώσσες ακολουθούν τις κοινωνίες. Οταν χειροτερεύουν οι κοινωνίες, χειροτερεύουν οι έννοιες που διέπουν τη ζωή, χειροτερεύει και η γλώσσα που τις εκφράζει. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν πλουτίζει. Προστίθενται νέες έννοιες που εκφράζουν την ευτέλεια που μας διέπει», έλεγε ο Χρίστος Τσολάκης

«Κύριε Τσολάκη, εμείς οι μαθητές του Γυμνασίου Κάτω Μηλιάς, οι μικροί συγχωριανοί σας, νιώθουμε υπερήφανοι που γεννηθήκατε στον τόπο μας, νιώθουμε τυχεροί που με το φως σας φωτίζετε τον χώρο της παιδείας στον οποίο εμείς ανήκουμε». Ηταν ίσως η πιο συγκινητική, η πιο ουσιαστική τελικά απ' όλες τις (πολλές) διακρίσεις που έλαβε αυτή του περασμένου Απριλίου από τους μαθητές της γενέθλιας περιοχής του στην ορεινή Πιερία.

Ισως ουσιαστικότερη και από τους δεκάδες χαιρετισμούς, ενδείξεις σεβασμού, θαυμασμού, οφειλών ζωής και γνώσης που του απηύθυναν οι πρώην μαθητές του στις καθημερινές περπατησιές του στους δρόμους της Θεσσαλονίκης που σταμάτησαν χθες βίαια.

Ο Χρίστος Τσολάκης, ο ομότιμος καθηγητής της Νεοελληνικής Γλώσσας στο ΑΠΘ, δάσκαλος σε γυμνάσια της Βέροιας από το 1959, στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο Πανεπιστήμιο Στοκχόλμης, στο Παιδαγωγικό Τμήμα, στο Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ, γνωστός από τη σειρά σεμιναρίων για τη χρήση της ελληνικής γλώσσας, από τη σειρά εκπομπών επί 12 συνεχή χρόνια στον ραδιοφωνικό σταθμό 9.58 της ΕΤ3 με τίτλο «Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική» (κυκλοφορούν σε πέντε τόμους από τις εκδόσεις Νησίδες), από τις εκατοντάδες δημοσιεύσεις του, από τον «Φιλόλογο» - το περιοδικό του ομότιτλου συλλόγου των αποφοίτων της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ που διηύθυνε άοκνα από το 1996 -, από το ευήκοον ους που έτεινε πάντα στις απορίες όλων μας, από τις απαντήσεις που είχε πάντα έτοιμες, αναλυτικές, σαφείς στα αλλεπάλληλα ερωτήματά μας, κηδεύεται σήμερα από τον ιερό ναό της του Θεού Σοφίας της Θεσσαλονίκης.

Ο Χρίστος Τσολάκης γεννήθηκε το 1935 στο εγκαταλειμμένο σήμερα χωριό της ορεινής Πιερίας Μόρνα (Σκοτεινά). «Θυμάμαι και νοσταλγώ τα παιδικά μου χρόνια στο χωριό, κι ας ήταν χρόνια Κατοχής και εμφυλίου πολέμου», έλεγε στα «ΝΕΑ» (στήλη «30 Ερωτήσεις») το 1998.

«Τον πατέρα του τον έλεγαν Λουκά, τη μητέρα του Σοφία και έχει άλλα δύο αδέλφια. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος στη Μόρνα και η μητέρα του ασχολούνταν με τα οικιακά. Πολλοί από μας περάσαμε μαζί τα παιδικά μας χρόνια και ήμασταν αγαπημένοι φίλοι. Ο Χρίστος ήταν ένα έξυπνο και καλό παιδί, με πολλές γνώσεις και ανησυχίες. Είμαστε περήφανοι που ήταν φίλος και συμμαθητής μας ένας από τους πιο σπουδαίους ανθρώπους, από τους πιο γνωστούς καθηγητές στην Ελλάδα. Ο Χρίστος Τσολάκης είναι ο αγαπημένος μας συντοπίτης, ο δικός μας άνθρωπος, πάντα απλός και καταδεκτικός» - από το ρεπορτάζ της σχολικής εφημερίδας «Μαθητικές Αναζητήσεις» που έκαναν οι μαθητές - δημοσιογράφοι στον τόπο καταγωγής του καθηγητή.

Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Κατερίνης το 1952 ως αριστούχος και εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, απ' όπου αποφοίτησε το 1957 με καθηγητές τους Εμμανουήλ Κριαρά, Απόστολο Βακαλόπουλο, Νικόλαο Ανδριώτη, Ιωάννη Κακριδή και Λίνο Πολίτη. Εκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Κλασικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου Lund στη Σουηδία, όπου και δίδαξε Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία. Υπηρέτησε στη Γενική Εκπαίδευση ως καθηγητής, σχολικός σύμβουλος και μετείχε στις επιτροπές που εργάστηκαν για την εισαγωγή και την καλλιέργεια της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση και στον δημόσιο βίο. Ηταν επικεφαλής των συγγραφικών ομάδων οι οποίες, με τη συνεργασία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, έγραψαν τα βιβλία «Νεοελληνική Γλώσσα» για το Γυμνάσιο και «Εκφραση - Εκθεση» για το Λύκειο.

Ασχολήθηκε με θέματα γλώσσας, διδασκαλίας της γλώσσας και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών δίνοντας πλήθος διαλέξεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ είχε τιμηθεί πολλές φορές από ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια.

Οραματιζόταν πάντα «δασκάλους χωρίς σύνορα» και ήταν - έτσι έλεγαν οι φοιτητές του, έτσι έλεγαν όλοι όσοι πέρασαν από τα θρανία του κι άκουσαν τον λόγο του - η προσωποποίηση του δασκάλου.

Υπήρξε ο ιδρυτής του Μουσείου Εκπαίδευσης και Παιδείας στη Βέροια, ενός πρωτοπόρου θεσμού που λειτουργεί υπό την αιγίδα του Δήμου Βέροιας σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Eπί σειρά ετών πραγματοποίησε (χωρίς αμοιβή) σειρά μαθημάτων στην ΕΣΗΕΜ-Θ για σωστή γνώση και χρήση της ελληνικής γλώσσας σε δημοσιογράφους της Θεσσαλονίκης και μεγάλων πόλεων της Βόρειας Ελλάδας.

Τι είχε πει για την κρίση

 «Η κρίση που διάγουμε είναι πράγματι οδυνηρή. Ολα έχουν φυράνει. Παλιότερα οι κρίσεις συνοδεύονταν - αντιδρούσαμε έτσι - από ένα όραμα. Τώρα πάσχει πρωτίστως η πολιτική. Και δεν βλέπω θεραπεία. Ούτε τους ανθρώπους που θα θεραπεύσουν. Ποτέ δεν είχαμε τόσο αδύνατη πολιτική. Προϋπόθεση όλων είναι η παιδεία. Αυτή που ξεκινά από το σχολείο. Ακόμα δεν τον πιάσαμε τον πάτο. Κατεβαίνουμε ακόμα. Οταν πιάσουμε για τα καλά, θα το νιώσουμε. Ο άνθρωπος δεν είναι δυνατόν να συμπράξει στην καταστροφή του. Θα αντιδράσει. Πιστεύω ότι το καλό θα κατισχύσει. «Και μην έχοντας πιο κάτω άλλο σκαλί να κατρακυλήσεις πιο βαθιά στου Κακού τη σκάλα/ για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί / θα αιστανθείς να σου φυτρώνουν, ω χαρά! Τα φτερά, τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα», λέει ο Παλαμάς».