Τον Απρίλιο του 1974, τρεις μήνες πριν από τον μαύρο Ιούλη με το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή, ο Βρετανός Συνταγματάρχης Στόκερ, ο οποίος υπηρετούσε στη Βρετανική Υπάτη Αρμοστεία στη...
Λευκωσία, ως Σύμβουλος επί Αμυντικών από το 1972, αποχώρησε με δική του απόφαση. Πριν αποχωρήσει, όμως, έστειλε μια πολυσέλιδη και λεπτομερέστατη έκθεση στους ανωτέρους του στο Λονδίνο, σχετικά με την κατάσταση στην Κύπρο. Στην έκθεση, ο Στόκερ περιλάμβανε και κάποιες πολύ σημαντικές επισημάνσεις και εισηγήσεις γι’ αλλαγή της πολιτικής κατάστασης στο νησί, που ουσιαστικά σκιαγραφούσε τι έπρεπε να γίνει σε σχέση με την Κύπρο.
Υποστήριξε ανοικτά την αποχώρηση από την Κύπρο όχι μόνο των Ελλήνων Αξιωματικών, αλλά και των Ελλαδιτών δασκάλων, τους οποίους θεωρούσε κακή επιρροή. Εύρισκε επικίνδυνη τη δημιουργία εφεδρικού στρατού από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και, το πιο σημαντικό, στην παράγραφο 39 σκιαγράφησε τόσο το πραξικόπημα με αντικατάσταση Μακαρίου, όσο και την εισβολή, όταν μίλησε για χειρουργική επέμβαση πολύ δύσκολου χαρακτήρα. Έγραψε με υπότιτλο «Προς τα πού τώρα η Κύπρος»:
Παράγραφος 39
«… Η δυσπιστία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων είναι βαθιά ριζωμένη. Δεν πρόκειται να εξαλειφθεί ποτέ, όμως μπορεί να ελαττωθεί σε βαθμό που να κάνει δυνατή τη συμβίωση αμφοτέρων των πλευρών σε συγκριτική αρμονία. Όμως αυτό θα χρειαστεί τρομερή πολιτική ικανότητα και κάποια κύρια χειρουργική επέμβαση, φοβάμαι πολύ δύσκολου χαρακτήρα. Ο Πρόεδρος Μακάριος πρέπει να φύγει.
Ένας κατάλληλος αντικαταστάτης δεν είναι εύκολο να βρεθεί, όμως εγώ θα έβαζα τα λεφτά μου στον μόνο τίμιο και σίγουρα έμπιστο υποψήφιο στον κ. Σεβέρη (Ζήνων), ο οποίος παραιτήθηκε από υπουργός Υγείας με το θέμα των τριών Μητροπολιτών. Η Ένωση πρέπει να εξουδετερωθεί.
Αυτό θα χρειαστεί μιαν αποφασιστική αντιμετώπιση από την Αθήνα και πρέπει να αποχωρήσουν τόσο οι Έλληνες διδάσκαλοι όσο και οι Έλληνες αξιωματικοί από την Εθνική Φρουρά…». (Για πρώτη φορά αναφέρθηκα στο έγγραφο αυτό σε ομιλία της γράφουσας στη Λεμεσό, τον Οκτώβριο του 2013).
Η περίεργη περίπτωση του Συνταγματάρχη Στόκερ
O Συνταγματάρχης Στόκερ ανέλαβε καθήκοντα στη Βρετανική Υπ. Αρμοστεία στη Λευκωσία το 1972, δύο χρόνια μετά το σχέδιο για επαναφορά του Κ. Καραμανλή στην Ελλάδα (1969), που ετοιμάστηκε από δύο ακαδημαϊκούς (έναν Άγγλο πανεπιστημιακό από την Αγγλία και έναν Ελλαδίτη από την Ελβετία). Μεταξύ των εισηγήσεων των συγγραφέων του σχεδίου η επαναφορά στη Δημοκρατία και του Καραμανλή ήταν και μέσω μιας εθνικής τραγωδίας.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα βρετανικά έγγραφα, τον ίδιο χρόνο (1972) η βρετανική κυβέρνηση επαναβεβαίωσε τη θέση της (η προηγούμενη ήταν τον Δεκέμβριο του 1963 με το τουρκικό πραξικόπημα για διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας) ότι σε περίπτωση τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, η ίδια δεν επρόκειτο να επέμβει και η απόφαση ήταν τελεσίδικη. (Βλέπε βιβλίο γράφουσας «Διζωνική Εκτέλεση Κ.Δ. 1955-2011» σελ. 77-78).
(ο βρετανικός χάρτης με τον βρετανικό κλοιό από το Βρετ. Βασιλικό Ναυτικό τις μέρες των εισβολών)
Το 1972, λοιπόν, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Στόκερ ενημερώνει το ΓΕΕΦ (Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς) στη Λευκωσία, ότι η Τουρκία προτίθεται να εισβάλει στο νησί. Στις 27 Μαρτίου 1973 έδωσε λεπτομερέστατες πληροφορίες για το τουρκικό σχέδιο εισβολής, το οποίο μεταβιβάστηκε στον Αρχηγό Ενόπλων Δυνάμεων στην Αθήνα από τον Αρχηγό του ΓΕΕΦ στη Λευκωσία Στρατηγό Χαραλαμπόπουλο.
Στις 30 Ιουλίου 1973, ο Στόκερ επανήλθε στο ΓΕΕΦ και έδωσε φωτοτυπία Σχεδίου Εισβολής των Τούρκων, που εξασφάλισε από τον συνάδελφό του στην Άγκυρα. Στις 5 Αυγούστου 1973, ο Αρχηγός του ΓΕΕΦ στη Λευκωσία ενημέρωσε το Υπ. Εσωτερικών και Άμυνας της Κύπρου. Ο Στόκερ ζήτησε η επαφή του να κρατηθεί μυστική. Στα συμπεράσματά του, ο Στόκερ τόνισε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν επρόκειτο να επέμβουν προς παρεμπόδιση ενός τοιούτου σχεδίου. Με την ενημέρωση Στόκερ είναι, πλέον, αντιληπτό ότι τόσο η χουντική κυβέρνηση των Αθηνών όσο και η κυβέρνηση Μακαρίου ήσαν ενήμερες των τουρκικών προθέσεων με τρομερή λεπτομέρεια.
Στις 28 Αυγούστου 1973, και ο Αμερικανός Στρατιωτικός Ακόλουθος της πρεσβείας στη Λευκωσία Συντ. Whitley συναντήθηκε με τον Διοικητή της ΕΛΔΥΚ για να πει ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν τους βοηθά, δεν αποκηρύττει τον Γρίβα και τους οπαδούς του όπως της ζητήθηκε, η Αμερική υποστηρίζει μιαν ανεξάρτητη Κύπρο και ότι οι ενωτικοί Κύπριοι πρέπει να άλλαζαν το «πιστεύω» τους, αλλιώς θα υπέφεραν. (Οι αναφορές για τις επαφές Στόκερ με το ΓΕΕΦ από το βιβλίο Χρ. Βενιαμίν, «Τα Δύσκολα Χρόνια, αναμνήσεις μιας ζωής»).
Φεύγοντας, λοιπόν, όπως μας αποκαλύπτουν τα βρετανικά έγγραφα, με την αποχαιρετιστήρια έκθεσή του (valedictory report) προς τους ανωτέρους του στο Λονδίνο, ο Συνταγματάρχης εισηγήθηκε την απομάκρυνση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, υπέδειξε και τον προτιμητέο για εκείνο αντικαταστάτη του και κατέγραψε και τους λόγους της προτίμησής του. Και ωμά, αλλά δίχως αμφιβολία, σκιαγράφησε τόσο το πραξικόπημα όσο και την τουρκική εισβολή (την οποία, όπως μας εξιστόρησε ο Χρ. Βενιαμίν, είχε υπόψη του σε λεπτομέρεια πολύ πριν αποχωρήσει και κάνει τις εισηγήσεις του).
Διευθετήσεις μεταξύ Φόρεϊν Όφις και Τούρκων σε σχέση με τη δεύτερη εισβολή
Στις 14 Αυγούστου 1974, σε υψηλού επιπέδου συνεδρία στην πρωθυπουργική κατοικία στο Λονδίνο, εν τη παρουσία του Βρετανού Πρωθυπουργού Ουίλσον, του υπουργού Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Κάλαχαν, των υφυπουργών του Υπουργείου Άμυνας, των Αρχηγών Επιτελείων Στρατού και λοιπών αξιωματούχων, ο Κάλαχαν είπε ότι δεν έβλεπε προοπτική διπλωματικής λύσης. Πίστευε πως δεν υπήρχε πιθανότητα να σταματήσουν τους Τούρκους από το να κατορθώσουν τους στρατιωτικούς τους στόχους.
Οι Αμερικανοί πράγματι ανησυχούσαν, αλλά δεν επρόκειτο να πάρουν στρατιωτικά μέτρα ούτε να δώσουν στρατιωτική βοήθεια στη μία ή την άλλη πλευρά. Η Βρετανία δεν έπρεπε να επέμβει στρατιωτικά δίχως τις ΗΠΑ και ο ρόλος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ ήταν όπως φύγει από τη μέση. Ήταν της άποψης ότι οι Τούρκοι δεν θα ενοχλούσαν τις βάσεις και δεν θα προκαλούσαν πρόβλημα στη Βρετανία.
Ο Πρωθυπουργός, συνοψίζοντας τα πράγματα, είπε ότι η Βρετανία έπρεπε να συγκεντρωθεί στη διπλωματική πρωτοβουλία στα Ηνωμένα Έθνη, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και τους συνεταίρους τους στο ΝΑΤΟ. Δεν υπήρχε λόγος να σκέφτονται ότι τα βρετανικά στρατεύματα μπορούσαν ή έπρεπε να τα βάλουν με τους Τούρκους. Τα Ηνωμένα Έθνη δεν είχαν τη δυνατότητα να σταματήσουν στρατιωτικά τους Τούρκους. Αν ρωτούσαν τον υπουργό Εξωτερικών, κατά πόσο υπήρχε σκέψη για μεγάλο στρατιωτικό ρόλο εκ μέρους της Βρετανίας, θ’ απαντούσε ότι δεν υπήρχε…
Τα βρετανικά στρατεύματα είχαν τη δυνατότητα αλλά…
Κατ’ αρχήν η Βρετανία είχε νομική υποχρέωση να βοηθήσει την Κύπρο, γιατί όταν υπέγραψε ως εγγυήτρια της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, στη Συνθήκη Εγγυήσεως που η ΙΔΙΑ συνέταξε, δεν το έκανε με την προϋπόθεση ότι θα είχε και τις ΗΠΑ δίπλα της, επομένως ήταν αίολη η δικαιολογία ότι η Βρετανία δεν έπρεπε να επέμβει δίχως τις ΗΠΑ.
Ο λόγος ήταν γιατί είχε ήδη συμφωνήσει από τις 17 Ιουλίου 1974 για την εισβολή με τον Ετζεβίτ και γιατί πρωτίστως η ρατσιστική Συνθήκη Εγγυήσεως είχε περιληφθεί το 1960 ειδικά για να μπορέσει η Τουρκία να εκτελέσει την εισβολή, όταν οι συνθήκες θα το επέτρεπαν… Και αυτές δημιουργήθηκαν το 1974…
Στα πορίσματά της η Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή του βρετ. Κοινοβουλίου, στην έρευνά της δύο χρόνια αργότερα, έγραψε: « Η Βρετανία είχε νομικό δικαίωμα, ηθική υποχρέωση, και είχε τη στρατιωτική δυνατότητα να επέμβει στην Κύπρο κατά τη διάρκεια του Ιουλίου και Αυγούστου 1974. Δεν επενέβη για λόγους που η Κυβέρνηση αρνείται να δώσει».
(Britain had a legal right, a moral obligation, and the military capacity to intervene in Cyprus during July and August 1974. She did not intervene for reasons which the Government refuses to give).
Ο Κ. Καραμανλής ονομάζει τους Άγγλους
Στις 29 Νοεμβρίου 1974, στη συνεδρία των Αθηνών μεταξύ ελληνικής κυβερνήσεως, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, Γλ. Κληρίδη, Τ. Παπαδόπουλου, Σπ. Κυπριανού, Χρ. Βενιαμίν και άλλων, σύμφωνα με τα πρακτικά της συνεδρίας στο βιβλίο «Η άλλη Κατάθεση» του Σάββα Παύλου, στην σελίδα 38, ο Έλληνας Πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής είπε:
«… ΄Οσον αφορά τους Άγγλους, αυτοί είναι οι κυρίως υπεύθυνοι. Διότι αυτοί ενεθάρρυναν και το πραξικόπημα των συνταγματαρχών και τας διαθέσεις των Τούρκων. Ο Ουίλσων έκανε το σφάλμα, στο συγχαρητήριο προς εμέ τηλεγράφημά του, να προσθέση ότι συμφωνεί με τις προτάσεις Κληρίδη, οι οποίες αποτελούν καλήν βάσιν διά διαπραγμάτευσιν και να ζητήσει να ενθαρρύνωμεν τον Αρχιεπίσκοπον προς την κατεύθυνσιν αυτήν. Απήντησα, διά του εν Λονδίνω πρέσβεώς μας, ότι η Αγγλική Κυβέρνησις πρέπει να ασκή πίεσιν επί των Τούρκων και όχι εφ΄ ημών…».
Sigmalive, olympia.gr (το διαβάσαμε στο:http://lithosfotos.blogspot.gr)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου